“[οι λαϊκοί χοροί και τα τραγούδια]… επέζησαν ως πεμπτουσία της ιστορίας μας. Η ιστορία μας βρήκε την έκφρασή της με το θησαυρό αυτό, που κανένας κατακτητής δεν μπόρεσε να της αφαιρέσει.”
-Δόρα Στράτου

Ως “αποκάλυψη” για τη συνέχιση της ιστορίας μας, χαρακτήρισε η Δόρα Στράτου, τους “ξεριζωμένους” Έλληνες του Πόντου, που έφθασαν στη “μητέρα” πατρίδα, το 1923, μια και τα έθιμα, η γλώσσα τους και οι χοροί τους “φυλάσσουν”, έως και τις μέρες μας, πολλά στοιχεία της αρχαιοελληνικής μας παράδοσης.

Από τον Ανατολικό ή Δυτικό Πόντο, τον ορεινό ή πεδινό, έφεραν μαζί τους πολλούς και ποικίλους χορούς, άλλους σε αργό κι άλλους σε πιο γρήγορο ρυθμό, με κοινό, έναν πολεμικό ή τελετουργικό χαρακτήρα.

Με τη συνοδεία λύρας ή κεμεντζέ, οι Πόντιοι, έως και σήμερα, χορεύουν Κότσαρι, Τικ, Σερανίτσα, Διπάτ, Μαντήλια και Ομάλ που σημαίνει ομαλός, επίπεδος. Οι άντρες χορεύουν τους δημοφιλείς Σέρρα και Πιτσάκ, ενώ οι γυναίκες τη Μηλίτσα, την Τρυγώνα και τον καμαρωτό Χαλάι. Σε ζευγάρια, χορεύεται ο ζωηρός και χαρούμενος Τας ή Αντικριστόν.

Ποντιακός χορός Τας

Στους χορούς αυτούς, οι άνδρες και οι γυναίκες σχηματίζουν κύκλο και πιάνονται από τους καρπούς των χεριών ή από τους ώμους, ανάλογα με το χορό. Χορεύουν με στητό το σώμα, τα πόδια ελαφρά ανοικτά και τα χέρια άλλοτε υψωμένα και άλλοτε με λυγισμένους τους αγκώνες. Την ποντιακή λύρα πλαισιώνουν το αγγείο ή τουλούμ – πανάρχαιο μουσικό όργανο, το νταούλι και το ντέφι.

Σέρρα και Πιτσάκ: Αρχαίοι πυρρίχιοι χοροί

Ο κοντινότερος προς τον αρχαίο χορό πυρρίχιο, σύμφωνα με τη Δόρα Στράτου είναι ο φημισμένος Σέρρα ενώ κατά τον N. Ζουρνατζίδη, οι περιγραφές στα περισσότερα αρχαία κείμενα ταιριάζουν με το χορό των μαχαιριών, αλλιώς Πιτσάκ.

Ο πρώτος είναι ομαδικός χορός, που οφείλει το όνομά του στους Έλληνες κατοίκους των χωριών Πλάτανα, κοντά στον ποταμό Σέρρα, που φημίζονταν ιδιαίτερα για το πάθος και τη δεξιοτεχνία τους στον “τρομαχτό” αυτόν χορό.

Ο Πιτσάκ, χορεύεται από δύο χορευτές, με όλο τον οπλισμό τους και κινήσεις που θυμίζουν την πάλη στο πεδίο της μάχης. Ο Ξενοφών τον περιγράφει με κάθε λεπτομέρεια, στο Κύρου Ανάβασις. Στην παραδοσιακή του μορφή, τελειώνει με τον εικονικό θάνατο του ενός ενώ σε μία σύγχρονη παραλλαγή, οι χορευτές πετούν τα μαχαίρια και αγκαλιάζονται, δίνοντας το μήνυμα της ειρήνης και της συμφιλίωσης.

Σημαντικό μέρος των πληροφοριών του άρθρου προέρχονται από:
• το βιβλίο της Δόρας Στράτου “μια παράδοση …μια ιστορία ”, (εκδόσεις Γκόνη , 1973),
• το βιβλίο της λαογράφου κ. Σούλας Τόσκα Κάμπα, “Παραδοσιακοί Χοροί Θράκης,
Μακεδονίας, Μ.Ασίας, Πόντου
• το βιβλίο του κ. Νίκου Ζουρνατζίδη, ““Συμβολή στην έρευνα των Χορών του Πόντου”
• το Σύλλογο Ποντίων Ελευσίνας “Νέα Τραπεζούντα”