Ειρήνη Σαρίογλου: Χωρίς τη μνήμη δεν υπάρχει πολιτισμός

Συνέντευξη της ερευνήτριας – ιστορικού και συν-ιδρύτριας του Ελληνικού Ιδρύματος Ιστορικών Μελετών (ΙΔ.ΙΣ.ΜΕ.), κας Ειρήνης Σαρίογλου στην Λίλιαν Ψύλλα

Ακούστε όλη τη συνέντευξη στο Spotify!

Κάθε χρόνο κάτι συμβαίνει στο Καστελόριζο που συγκεντρώνει τα βλέμματα όλης της υφηλίου. Τριάντα ιστορικά ντοκιμαντέρ από όλο τον κόσμο διαγωνίζονται, τα παιδιά του νησιού μαθαίνουν και οι επισκέπτες ψυχαγωγούνται. Πίσω από όλα αυτά, το Ελληνικό Ίδρυμα Ιστορικών Μελετών (ΙΔ.ΙΣ.ΜΕ) και η συν-ιδρύτρια του, η ιστορικός κα Ειρήνη Σαρίογλου. Τη συναντήσαμε στα γραφεία του Ιδρύματος στην Παλλήνη από όπου μας ταξίδεψε στην ζωή της, στην ιστορία και στην Ελλάδα, δίνοντας μας μια γεύση από τις πρωτοτυπίες του φετινού φεστιβάλ.

Κυρία Σαρίογλου, μιλήστε μας λίγο για το δικό σας ταξίδι. Το ταξίδι της ζωής σας. Ας ξεκινήσουμε από την Κωνσταντινούπολη. Τα παιδικά χρόνια στην Πόλη και ποια βιώματα σας οδήγησαν σε αυτό που είστε σήμερα;

Κοιτάξτε είμαι πάρα πολύ τυχερή. Γεννήθηκα και μεγάλωσα στην Κωνσταντινούπολη, γεννήθηκα το ‘72 στα Ταταύλα με μητέρα Φιλόλογο και πατέρα τεχνικό. Ήταν τεχνικός ο πατέρας μου αλλά νομίζω καθοριστικό ρόλο στην πορεία μου έπαιξε η πόλη που γεννήθηκα και η μητέρα μου. Τώρα γιατί έπαιξε η πόλη καθοριστικό ρόλο γιατί η Κωνσταντινούπολη υπήρξε πρωτεύουσα όλου του ελληνισμού για 17 συνεχόμενους αιώνες. Πρωτεύουσα με την ευρύτερη έννοια δηλαδή, κοιτίδα λέει η Αρβελέρ. Έχει δίκιο. Ο όρος πρωτεύουσα επινοήθηκε τον 19ο – 20ο αιώνα με τα έθνη – κράτη όταν διαλύονται πια οι αυτοκρατορίες. Η πιο σημαντική πόλη όλου του ελληνισμού για 17 συνεχόμενους αιώνες δηλαδή από το 333 μ.Χ έως το 1922 είναι η Κωνσταντινούπολη. Και τι σημαίνει η πιο σημαντική πόλη. Θέλετε να κάνετε εμπόριο, να βγάλετε χρήματα θα πάτε στην Πόλη. Ψάχνετε για την καλύτερη εκπαίδευση, θα πάτε στην Πόλη. Για οποιοδήποτε λόγο κοινωνικό, προσωπικό, εμπορικό θα πηγαίνατε στην Πόλη.

Πάντα λέω στους φοιτητές μου, ότι τους φούρνους ανέκαθεν στην Κωνσταντινούπολη τους είχαν Ηπειρώτες. Τα δερμάτινα, τα βυρσοδεψεία, Χιώτες. Μέχρι σήμερα στην Κωνσταντινούπολη υπάρχει ένας μαχαλάς που λέγεται Ανδρομαχαλάς, μια συνοικία δηλαδή, όπου κάτοικοι της Άνδρου πήγαν και εγκαταστάθηκαν. Πολύ πρόσφατα ολοκληρώσαμε ένα ντοκιμαντέρ για την πατρίδα του Σεφέρη, τα Βουρλά της Σμύρνης και μάθαμε χάρη σε αυτό ότι οι πρώτοι κάτοικοι των Βουρλών ήταν Μανιάτες το 18ο αιώνα. Θέλω να πω το εξής, είναι άκυρο νομίζω ότι η Ελλάδα ανήκει στη Δύση. Η Ελλάδα ανήκει και στη Δύση. Η Ελλάδα ανήκει και στην Ανατολή, τουλάχιστον από την εποχή του Ομήρου. Δεν μπορείτε να πάρετε ένα ψαλίδι και να κόψετε στη μέση αυτή τη σχέση. Ανέκαθεν, πηγαινοέρχονται οι πληθυσμοί, ας το πούμε, μεταξύ Μικράς Ασίας και Ελλάδας. Πηγαινοέρχονταν ανέκαθεν. Φυσικά είναι άκυρος ο όρος ο “πρόσφυγας” το 22. Επινοήθηκε υποτιμητικά. Μπορώ να το κατανοήσω εκατό χρόνια πριν. Δεν μπορώ όμως να το κατανοήσω όμως σήμερα. Είναι ο ελληνισμός της καθ’ ημάς Ανατολής με πρωτεύουσα την Πόλη. Αυτό ήταν. Λοιπόν, εγώ αισθάνομαι πρωτευουσιάνα. Βαθειά μέσα στην ψυχή μου κουβαλάω αυτήν την κληρονομιά. Δεν το λέω καθόλου εθνικιστικά. Ακριβώς, τα ίδια πράγματα μαθαίνω και στους Τούρκους φοιτητές μου κάθε Πέμπτη και Παρασκευή που βρίσκομαι στην Πόλη και διδάσκω ελληνική ιστορία, στα ελληνικά. Υπάρχει μια ιστορία, ένας πλούτος. Σήμερα μπορείτε να αγοράσετε τα πάντα, οπουδήποτε κι αν είστε στον πλανήτη. Αυτό όμως που δεν μπορείτε να αγοράσετε είναι η ιστορία. Δημιούργησαν έναν τεράστιο πολιτισμό, είναι μια χιλιόχρονη αυτοκρατορία η βυζαντινή αυτοκρατορία, είναι η ελληνική μεσαιωνική ιστορία άσχετα αν δεν διδάσκεται στα ελληνικά σχολεία σήμερα στην Ελλάδα ή διδάσκεται με πολύ κακό τρόπο, πάρα πολύ υποθετικό τρόπο. Τα τελευταία 23 χρόνια ζω μόνιμα στην Αθήνα, προηγουμένως ήμουν στην Γαλλία και στην Αγγλία όπου σπούδασα.

Τα τελευταία 23 χρόνια, λοιπόν, αν μου λέγατε ποιο είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα της χώρας μου της Ελλάδας, θα σας έλεγα για το πόσο εσκεμμένα, κακογραμμένα είναι τα σχολικά εγχειρίδια. Όλα, αλλά ειδικά οι ιστορίες. Έχω ένα βαφτισιμιό Ίμβριο. Αυτός πήγαινε πέρσι Ε’ Δημοτικού. Έκανε βυζαντινή ιστορία, ΣΤ δημοτικού φέτος, σύγχρονη ελληνική ιστορία. Καθόμαστε να μελετήσουμε μαζί και του λέω δεν καταλαβαίνω. Μου λέει αποκλείεται νονά, αποκλείεται. Εσύ είσαι καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο, είσαι Επίκουρη Καθηγήτρια, πώς δεν καταλαβαίνεις. Όταν, λοιπόν, εγώ δεν καταλαβαίνω, που είμαι πενήντα ετών, πώς μπορεί να καταλάβει αυτά τα σχολικά εγχειρίδια ένα παιδί δέκα ετών. Δυσνόητα κείμενα, πάρα πολύ μεγάλα. Ζήτησα, λοιπόν, από τους φίλους μας στην Αγγλία και τη Γαλλία να μου στείλουν τα αντίστοιχα σχολικά εγχειρίδια Ε’ και ΣΤ’ Δημοτικού. Δεν έχουν καμία σχέση. Καμία σχέση. Έχουν δύο προτάσεις, άπειρους, τεράστιους χάρτες πολύχρωμα βιβλία, παραπομπές για διαδικτυακές σελίδες και το βιβλίο σε τραβάει να το διαβάσεις. Ακούστε γιατί είναι πολύ σημαντικό αυτό. Γιατί αν από το Δημοτικό χάσω το εκάστοτε παιδάκι και μισήσει την ιστορία, που όντως τη μισεί -δεν είναι απλά αδιάφορα τα παιδιά, μισούν την ιστορία – στο Γυμνάσιο ή στο Λύκειο πια το έχω χάσει. Οπωσδήποτε, δεν επιλέξαμε να γεννηθούμε Έλληνες. Θα συμφωνήσουμε σε αυτό. Μια, όμως, που έλαχε να γεννηθούμε Έλληνες, έχουμε μια ευθύνη. Ο πατέρας της ιστορίας είναι Έλληνας και είναι από την Ανατολή. Είναι ο Ηρόδοτος από την Αλικαρνασσό. Η γλώσσα έχει τουλάχιστον 5.000 χρόνων ιστορία. Οφείλουμε να ξέρουμε τα βασικά της ιστορίας από χρέος. Δεν είναι προς συζήτηση και δεν έχει καμία σχέση με το επάγγελμα που κάνετε. Απολύτως, καμία σχέση. Κι ο οδοκαθαριστής να είστε και υδραυλικός και ηλεκτρολόγος θα έπρεπε επειδή είστε Έλληνας να ξέρετε τα στοιχειώδη της ιστορίας. Το λέω πάντα, “Θυμάμαι άρα υπάρχω” είπε ο Αναγνωστάκης. Δηλαδή, χωρίς τη μνήμη δεν υπάρχει αύριο. Χωρίς τη μνήμη δεν υπάρχει πολιτισμός. Με αυτά ασχολείται το ίδρυμα Ιστορικών Μελετών αλλά η έμπνευση μου είναι πάντα η Πόλη, πάντα εκεί επιστρέφω. Εγώ αγάπησα την ιστορία από τα παιδικά μου χρόνια. Δηλαδή, θυμάμαι να είμαι παιδί Δημοτικού και να υποδύομαι, καλή ώρα, τη δημοσιογράφο και να παίρνω συνέντευξη από τις γιαγιάδες μου και από τους παππούδες μου. Και μου λεγαν ιστορίες παλιές για την Πόλη, μου λέγαν, μου λέγαν και με μάγευε όλο αυτό το σκηνικό. Βέβαια, στην Πόλη είχαμε μια εκπληκτική, συγκλονιστική εκπαίδευση. Δεν είναι τυχαίο. Να σας θυμίσω ότι τα 2/3 του ελληνικού πληθυσμού το 1832 δεν απελευθερώνεται, μένουνε υπόδουλοι. Ακούστε ένα συγκλονιστικό πράγμα που γίνεται ακριβώς δίπλα στην Ανατολή. Ενώ αυτοί οι άνθρωποι, τα 2/3 του ελληνισμού είναι υπόδουλοι, κάνουν ένα θαύμα, εκμεταλλευόμενοι μία ιστορική συγκυρία που λέγεται “τανζιμάτ”, μεταρρύθμιση σημαίνει στα οθωμανικά. Ο Σουλτάνος έχει ξεμείνει, χρειάζεται χρήματα και οι Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής του λένε θα σου δανείσουμε χρήματα αν φτιάξεις επιτέλους και εσύ ένα Σύνταγμα, όπου τον 19ο αιώνα οι Μουσουλμάνοι κάτοικοί σου τουλάχιστον πάνω στα χαρτιά θα θεωρούνται ίσοι με τους μη μουσουλμάνους. Εμείς οι Έλληνες, λοιπόν, οι υπόδουλοι, οι ραγιάδες εκμεταλλευόμαστε αυτή τη συγκυρία, εφόσον τα χαρτιά λένε ότι είμαστε ίσοι πολίτες και κάνουμε κάτι συγκλονιστικό που πιστεύω ανέκαθεν καθορίζει τον ελληνισμό και τον Έλληνα, επενδύουμε στα γράμματα. Ξαφνικά, όπως έχουμε τα ΑΤΜ σήμερα στην Ελλάδα, ιδρύονται σχολεία για αγόρια, αρρεναγωγεία, για κορίτσια, παρθεναγωγεία, εμπορικές σχολές και σχολές ξένων γλωσσών. Σ αυτά τα σχολεία δεν πηγαίνουν μόνο Έλληνες, ούτε καν μόνο ορθόδοξοι από τη Σερβία, από τη Ρωσία, από τη Βουλγαρία, από όλα τα μέρη. Το πιο σημαντικό είναι ότι πηγαίνουν και Τουρκάλες ή Τούρκοι αστές/ αστοί, Δηλαδή, όπως σήμερα δεν έχετε κανένα πρόβλημα να στείλετε τα παιδιά σας στο γερμανικό κολλέγιο, στο αμερικανικό, στο γαλλικό, τον 19ο αιώνα η καλύτερη εκπαίδευση παρέχεται από τα ελληνικά σχολεία. Με αποτέλεσμα πριν μπούμε στον 20ο αιώνα να έχουμε διεισδύσει εξ ολοκλήρου στην γραφειοκρατεία της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, δηλαδή θέλει έναν πρεσβευτής ο Σουλτάνος, είναι Έλληνας. Θέλει γιατρό, είναι Έλληνας. Ο ιδρυτής της τουρκικής ημισελήνου τον 19ο αιώνα είναι ο Μάρκο Πασάς, είναι Έλληνας. Να σας πω ότι στο δικό μου το σχολειό, μόνο για το μάθημα της μουσικής είχαμε επτά πιάνα με ουρά. Σας ρωτώ, ποιο σχολείο σήμερα, εν έτει 2023, στην υφήλιο, για το απλό μάθημα μουσικής στο Λύκειο, έχει επτά πιάνα με ουρά. Κανένα. Τα κτίρια, δε, αυτά, όπως και το Ζάππειο που υπάρχει ακόμη στην πόλη και λειτουργεί ήταν στο μέγεθος και στην εμφάνιση της Βουλής των Ελλήνων. Μπαίνεις μέσα και σου προκαλεί ένα δέος και λες μέσα εδώ δεν ξέρω τι ακριβώς θα συμβεί αλλά κάτι πολύ σπουδαίο πρόκειται να συμβεί. Δεν ξέρω τι είναι. Δεν είναι σαν τα σχολεία σήμερα στην Ελλάδα που είναι Γκουαντάναμο, Είναι τσιμέντα, άχρωμα, μέσα στη βρωμιά, παρατημένα. Πώς λοιπόν σας ρωτώ θα εμπνεύσουμε το μικρό παιδάκι, κι ας μην είναι το δικό μου, το δικό σας, να ασχοληθεί να μυηθεί στην αξία της καλλιέργειας, το κλειδί είναι αυτό. Αν μυηθεί στην αξία της καλλιέργειας, πάντα θα θέλει να μάθει και περισσότερο και περισσότερο. Ξέρετε ποιο είναι το συγκλονιστικό, ότι όταν συμβαίνουν όλα αυτά στη Μικρά Ασία, στον Πόντο στην Καππαδοκία, στη Βιθυνία, στην Πόλη δεν υπάρχει ένα υπουργείο Παιδείας που συντονίζει, που πληρώνει μισθούς. Δεν υπάρχει υπουργείο υγείας που φτιάχνει νοσοκομεία, δεν υπάρχει υπουργείο πολιτισμού που βγαίνουν εκατοντάδες βιβλία, περιοδικά, εφημερίδες, θέατρο, κινηματογράφος. Το 1917 στα Βουρλά υπάρχει κινηματογράφος. Δηλαδή, θέλω να σας πω ότι όλη αυτή η ανάπτυξη, σταματάει βέβαια απότομα το 1922, και για μένα το ατόπημα αν θέλετε ότι αυτή η ιστορία από τα 1800 μέχρι το 1922, αυτή η τρομερή ακμή του ελληνισμού, δεν διδάσκεται. Θα έπρεπε να διδάσκεται για να παραδειγματιστούμε. Ο τρόπος τώρα που δομήθηκε το κράτος το 1832 με εντολή των Βαυαρών ήταν να διαγραφεί οτιδήποτε είχε σχέση με την ελληνική μεσαιωνική ιστορία. Δεν τους άρεσε. Αυτοί οι άνθρωποι είπαν εσείς είστε απόγονοι του Περικλή, 5ος αιώνας π.Χ. και μετά θα πάμε 1832. Και δεν είναι τυχαίο, δεν είναι τυχαίο που έχουμε δυο νομπελίστες ποιητές, κανένας δεν είναι μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Διότι έχουν δύο πολύ σοβαρά παραπτώματα. Παράπτωμα είναι να έχει γεννηθεί στο Ηράκλειο της Κρήτης ο Ελύτης και στα Βουρλά ο Σεφέρης. Δεν γεννήθηκαν στην Αθήνα, που θαύμαζαν οι Βαυαροί. Δηλαδή, όλες οι χώρες του κόσμου, όλες οι χώρες έχουν μια ακαδημία με το όνομα της χώρας. Είναι ας πούμε, αμερικανική ακαδημία, γαλλική ακαδημία. Μόνο η Ελλάδα συνεχίζει και έχει την Ακαδημία Αθηνών, αλλά αυτό βέβαια αν το εξετάσετε λίγο παρακάτω, εγώ μπορώ να σας το τεκμηριώσω με μαθηματική ακρίβεια, δηλώνει και μία δυσαρέσκεια και μία αρνητική στάση προς τον ελληνισμό της καθ’ ημάς Ανατολής.

Δεν γνωρίζουμε ότι ο ελληνισμός της καθ’ ημάς Ανατολής είναι ότι είμαστε εμείς, Ηπειρώτες, Θρακιώτες, Πελοποννήσιοι, νησιώτες. Είναι το ένα και αυτό. Δεν είναι μια άλλη φυλή που έπεσε ξαφνικά από τον ουρανό. Αν αποτρέξετε λίγο και ψάξετε. Είναι τόσο στενές αυτές οι σχέσεις. Η Ελλάδα είναι το μεταίχμιο, το λέει και ο Κ.Θ. Δημαράς. Δεν είναι ούτε Ανατολή ούτε Δύση. Είναι το μεταίχμιο. Το Αιγαίο πάντα ορίζει και την αριστερή πλευρά και την δεξιά πλευρά.

Επόμενη στάση Καστελόριζο. Η διαδρομή σας συνδέεται για όγδοη χρονιά με το Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Καστελορίζου “Πέρα από τα Σύνορα”. Πώς προέκυψε το Καστελόριζο στο δρόμο σας και ποια ήταν η αφορμή για τη διοργάνωση του Διεθνούς Φεστιβάλ;

Λίγο τα πράγματα έρχονται τυχαία στη ζωή μου. Το Ελληνικό Ιδρυμα Ιστορικών Μελετών ιδρύθηκε το 2008 όταν ο φορέας που εργαζόμασταν, εγώ και οι συνεργάτες μου μεταφέρθηκε, συγχωνεύθηκε στην Εθνική Τράπεζα. Αναφέρομαι στο Ε.Λ.Ι.Α.. Άρα από ανάγκη ιδρύεται την ημέρα και την ώρα που πωλείται το Ε.Λ.Ι.Α. στην Εθνική Τράπεζα το Ίδρυμα Ιστορικών Μελετών εδώ στην Παλλήνη. Συνεχίζουμε και κάνουμε δύο πράγματα από το 2008. Κάνουμε εκδόσεις που έχουν αντικειμενικό λόγο ύπαρξης και κάθε έκδοση συνοδεύεται από το δικό της ιστορικό ντοκιμαντέρ. Μία τέτοια έκδοση το ‘15 αφορούσε το Καστελόριζο. Ένα βιβλίο κι ένα ντοκιμαντέρ. Αυτό έχει πάρει και το βραβείο καλύτερου ιστορικού ντοκιμαντέρ στο Λονδίνο. Το ‘16 θέλαμε να παρουσιάσουμε αυτά τα έργα και στην περιφέρεια. Εμείς όταν βγάλουμε ένα καινούριο έργο, το παρουσιάζουμε στα 50.000 χιλιάδες μέλη μας. Για να γίνεται μέλη μας δεν απαιτείται καμία οικονομική συνδρομή. Θέλουμε απλά στην Ελλάδα του 2023 να υπάρχουν άνθρωποι με κοινές ανησυχίες και κοινά οράματα. Λοιπόν, κάναμε μία παρουσίαση 3.000 ατόμων το Νοέμβριο του 15 στην Αθήνα και το ‘16 λέω στον πρόεδρο του ΙΔΙΣΜΕ, στον Παναγιώτη τον Πουλάκο, πάμε να το παρουσιάσουμε με δικά μας έξοδα και στο Καστελόριζο, μου λέει “όχι”. Κι αρχίζει μια σύγκρουση μέσα στο ΙΔΙΣΜΕ, θα πάμε δεν θα πάμε. Μου λέει “ποιος θα καταλάβει, τι; Για μία σκέτη προβολή δεν έχει καμία αξία, μόνο εσύ θα χαρείς, θα ικανοποιήσεις τον εγωισμό σου και δεν θα συμβεί τίποτε άλλο πιο εποικοδομητικό”. Του λέω, “σαν τι πιο εποικοδομητικό;”. Δεν ξέρω”, μου λέει, “σκέψου και να επανέλθεις σε δέκα μέρες με μία άλλη πρόταση”. Πράγματι κάθισα και σκέφτηκα και του λέω, “τι θα έλεγες να θεσμοθετήσουμε ένα διεθνές φεστιβάλ ιστορικού ντοκιμαντέρ, που θα διεξάγεται κάθε χρόνο τελευταία εβδομάδα του Αυγούστου υπό την αιγίδα της προέδρου της Δημοκρατίας και θα έχουμε εκεί τη δυνατότητα να δείξουμε όχι μόνο το Καστελόριζο, όλα μας τα έργα εκτός διαγωνισμού”. Μου λέει, “να το δοκιμάσουμε”. Τον πρώτο χρόνο, το ‘16 τον Αύγουστο πήραμε 65 ταινίες από 10 χώρες. Φέτος, πήραμε 835 ταινίες από 93 χώρες. Πέρσι πήραμε 790 ταινίες από 100 χώρες. Αλλά πρέπει εδώ στο ΙΔΙΣΜΕ με τους συνεργάτες μου, να έχεις όραμα και μεράκι και να τα πιστεύεις όλα αυτά. Δηλαδή, αν δεν τα πιστεύεις λίγο, δεν μπορείς να τα υπηρετήσεις, γιατί ο όγκος δουλειάς είναι τόσο μεγάλος, που αν δεν το πιστεύεις δεν μπορείς να θυσιαστείς. Θέλει πολλές θυσίες αλλά έχω πολύ πολύ άξιους συνεργάτες. Υπάρχει αυτή η σπουδαία Ελλάδα, που δεν την βλέπουμε στα κανάλια, που δεν ακούγεται, δεν προβάλλεται αλλά είναι παιδιά με μεράκι, με φιλότιμο. Έχω σπουδαίους συνεργάτες. Σε αυτούς οφείλω τα πάντα, να το πούμε και δημόσια και να τους ευχαριστήσω και δημόσια. Με την πίστη τους καταφέραμε από 65 ταινίες τεκμηρίωσης και 10 χώρες να φθάσουμε σήμερα στις 835 ταινίες από 93 χώρες. Φυσικά, υπάρχει μία προκριματική επιτροπή που βλέπει τέσσερις μήνες αυτές τις ταινίες καθώς τις λαμβάνουμε και θα ανακοινωθούν τα επίσημα αποτελέσματα 12 Ιουνίου στο Ινστιτούτο Γκαίτε, ποιες έχουν προκριθεί να διαγωνιστούν. Περίπου 30 μεγάλου μήκους ταινίες τεκμηρίωσης διαγωνίζονται. Έχουμε ένα άλλο ξεχωριστό τμήμα για ταινίες μικρού μήκους, το micro section, το οποίο επιχορηγεί το ZDF δηλαδή η γερμανική ΕΡΤ και στο διάβα αυτών των 8 χρόνων έχουν έρθει πάρα πολλοί σπουδαίοι ξένοι φίλοι μας, σε πολύ σπουδαία πόστα. Έχουν πιστέψει στο όραμά μας, έχουν γίνει κοινωνοί του οράματός μας και πραγματικά μάς βοηθούν.

Κάθε χρόνο βλέπουμε και κάτι νέο που εισάγετε στο Φεστιβάλ. Ποιο θα είναι φέτος;

Φέτος είναι πολλά τα νέα πράγματα που θα συμβούν στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Καστελορίζου. Θα σας εκμυστηρευτώ λίγα από αυτά. Φέτος θα υπάρχει ένα βραβείο FIPRESCI, Το FIPRESCI είναι η διεθνής Ομοσπονδία Κριτικών Κινηματογράφου. Είναι ένας πάρα πολύ σοβαρός και αυστηρός φορέας, που δίνει βραβεία μόνο στα πολύ μεγάλα φεστιβάλ, όπως το Φεστιβάλ των Καννών, όπως στο Βερολίνο. Σε πάρα πολύ μεγάλα φεστιβάλ. Ήρθε ο επικεφαλής πριν τρία χρόνια, ο Κλάους Έντερ στο Καστελόριζο. Κατά δική του δήλωση, έμεινε με το στόμα ανοιχτό. Είναι ένας κύριος με τρομερή εμπειρία, πάνω από πενήντα χρόνια. Ο ίδιος εισηγήθηκε να δώσουμε σε αυτό το φεστιβάλ βραβεία, να απονείμουμε βραβεία για έναν λόγο: είναι ένα μπουτίκ φεστιβάλ. Το Καστελόριζο είναι πάρα πολύ μικρό. Αυτό που μας καθορίζει είναι το μέγεθος άρα μπορούμε μόνο να στοχεύουμε στην πολύ υψηλή ποιότητα. Το FIPRESCI θέλει σε λίγα χρόνια να λαμβάνουμε 3.000 ταινίες για να μπορούμε ακόμα πιο πολύ να επιλέγουμε την αφρόκρεμα του παγκόσμιου ντοκιμαντέρ. Αλλά έχουμε κατορθώσει να κάνουμε πολύ μεγάλα βήματα. Πάλι το FIPRESCI, φέτος στο πλαίσιο του Φεστιβάλ θα έχει κι ένα τμήμα που θα λέγεται κρίτικς κορνερ (critics corner) δηλαδή οι κριτικοί του κινηματογράφου που θα έρθουν από τα πέρατα της οικουμένης δημόσια θα συζητούν τις ταινίες που προβλήθηκαν το περασμένο βράδυ. Μία ακόμα καινοτομία είναι η δεύτερη διαγωνιστική σκηνή, το micro section, που δημιουργήθηκε για ταινίες μικρού μήκους με την αρωγή του ZDF. Θα έχει μία ξεχωριστή κριτική επιτροπή αυτό το τμήμα. Άλλη είναι η κεντρική κριτική επιτροπή. Θα υπάρχει κριτική επιτροπή και για τους FIPRESCI. Πρέπει να σας πω επίσης, ότι από το 2017, αν βρίσκουμε δέκα ευρώ από τις χορηγίες για να κάνουμε αυτά που στοχεύουμε τα πέντε ευρώ πηγαίνουν στα εκπαιδευτικά προγράμματα που διοργανώνουμε για τα παιδάκια του Καστελορίζου. Παράλληλες δράσεις, δηλαδή. Κάνουμε μαθήματα κινηματογράφησης, μαθήματα σεναρίου, μαθήματα φωτογραφίας, μαθήματα ελεύθερης κατάδυσης, μαθήματα χορού. Ό,τι μπορείτε να φανταστείτε. Παράλληλες δράσεις βέβαια έχουμε και παρουσιάσεις βιβλίων, έχουμε συναυλίες, πάρα πολλά πράγματα γίνονται. Όλα τα κάνουμε με πολύ αγάπη και μεράκι. Τα τελευταία χρόνια ξεκινήσαμε μία συνεργασία με το Πανεπιστήμιο της Γενεύης. Παρουσιάσαμε το 2021 ένα βιβλίο που ετοιμάσαμε μαζί, με το τμήμα Νεοελληνικών Σπουδών του πανεπιστημίου της Γενεύης για έναν πολύ σπουδαίο διανοούμενο Έλληνα, που έγραφε άρθρα στον ευρωπαϊκό Τύπο για να αφυπνίσει την ευρωπαϊκή κοινή γνώμη να συνδράμουν στον Αγώνα των Ελλήνων το ‘21. Έμεινε πολύ ευχαριστημένο το πανεπιστήμιο της Γενεύης, ξαναήλθε φέτος και ετοιμάζουμε ένα συγκλονιστικό τόμο μαζί – θα είναι έτοιμο σε κάνα μήνα, το μικρασιατικό ζήτημα από δυτικές πηγές, αποκλειστικά από δυτικές πηγές. Τα αρχεία της Αμερικής, της Αγγλίας, Ιταλίας. Κι αυτό θα παρουσιαστεί για πρώτη φορά πάλι στο Καστελόριζο. Προσπαθούμε να κάνουμε πρωτότυπα πράγματα.

Πείτε μας για τις λεπτομέρειες του Φεστιβάλ, πότε θα διεξαχθεί φέτος, και πως μπορούν οι θεατές να προμηθευτούν τα εισιτήρια τους;

20 με 27 Αυγούστου είναι φέτος. Δεν υπάρχουν εισιτήρια. Όλα είναι με ελεύθερη είσοδο.

Ποια μέρη στην Ελλάδα σας ταξιδεύουν στην ιστορία;

Όλη η Ελλάδα. Δεν μπορείτε να φανταστείτε θέλω να φτιάξω ιστορικά ντοκιμαντέρ για κάθε μέρος, για κάθε πόλη, για κάθε περιφέρεια. Είναι διακαής πόθος μου αλλά δεν βρίσκω ανθρώπους. Γιατί κακά τα ψέμματα πάντα χρειαζόμαστε και την οικονομική υποστήριξή. Ένα ιστορικό ντοκιμαντέρ δεν θα το φτιάξω μόνη μου. Είναι ολόκληρο επιτελείο από τον ηχολήπτη μέχρι τον κινηματογραφιστή, μέχρι τον μοντέρ, μέχρι την πρωτότυπη μουσική, τα στούντιο.

Ποιον προορισμό θα διαλέγατε να σας ταξιδέψει στη χαλάρωση και την ανεμελιά;

Το Καστελόριζο ή την Πόλη. Είναι τα δύο άκρα.

Τι είναι η Ελλάδα για εσάς;

Η Ελλάδα είναι μνήμη. Η Ελλάδα είναι ιστορία, η μυθολογία. Σήμερα ο Όμηρος διδάσκεται σε όλες τις χώρες του κόσμου. Τον μαθαίνουν ακόμα και στο πρωτότυπο και την Ιλιάδα και την Οδύσσεια. Τον μαθαίνουν οι Τούρκοι φοιτητές μου. Οφείλουμε, λοιπόν, να τα θυμηθούμε λίγο αυτά και να τα υπηρετήσουμε ως χρέος. Δεν κάνουμε χάρη σε κανέναν. Οφείλουμε να τα κάνουμε. Χρωστάμε να τα κάνουμε. Έχετε αντιληφθεί ποτέ ότι όλη η Αθήνα είναι χτισμένη από εθνικούς ευεργέτες; Πόσοι ξέρουμε τη ζωή τους, τη συμβουλή τους. Είναι Ηπειρώτες όλοι. Ο Ευαγγελισμός το νοσοκομείο, η Ακαδημία Αθηνών, το Ζάππειο Μέγαρο, το Καλλιμάρμαρο. Τι να σας πω; Όποια πέτρα και να σηκώσεις στο κέντρο της Αθήνας είναι εθνικοί ευεργέτες, είναι ιδιωτική πρωτοβουλία. Δεν τους χρωστάμε; Δεν πρέπει να κάνουμε ένα ντοκιμαντέρ για τους εθνικούς ευεργέτες, να το στείλουμε σε όλα τα σχολεία της Ελλάδας; Τους χρωστάμε. Εγώ τους χρωστάω προσωπικά. Τέσσερις γενιές γυναικών αποφοιτήσαμε από το Ζάππειο Παρθεναγωγείο. Εγώ, η αείμνηστη μητέρα μου, η γιαγιά μου, η προγιαγιά μου, επειδή κάποιοι μερίμνησαν, έβαλαν τα χρήματα για να χτιστεί.

Τι επιφυλάσσει η Ελλάδα του αύριο και πως ενώνεται με την Ελλάδα του χθες;

Το μεγάλο προτέρημα που έχω, είναι ότι δεν μεγάλωσα εδώ. Αν είχα μεγαλώσει εδώ, το πιο πιθανό θα ήταν να μην αγαπούσα τόσο την πατρίδα μου. Το γεγονός ότι μέχρι τα 18 ήμουν στην Πόλη, ποτιστήκαμε, γαλουχηθήκαμε, με αυτήν την ατελείωτη αγάπη προς την Ελλάδα. Εμείς θα συνεχίσουμε να υπηρετούμε αυτά που πιστεύουμε. Ένας μόνο άνθρωπος μπορεί να κάνει τη διαφορά. Υπάρχουν όμως πολλοί άνθρωποι – το βλέπω και σε πολλά νέα παιδιά, που θέλουν να αλλάξουν την πραγματικότητα στην Ελλάδα. Η αξία της γνώσης τελικά είναι ότι γινόμαστε καλύτεροι άνθρωποι, σοφότεροι.