π. Βασίλειος Ι. Καλλιακμάνης
Καθηγητής Τμήματος Θεολογίας Α.Π. Θεσσαλονίκης
Όταν γίνεται λόγος για το Μέγα Βασίλειο, αναδεικνύονται οι σπουδές του στην Αθήνα, η άσκησή του στον Πόντο, η ακτημοσύνη, η κοινωνική προσφορά και το συγγραφικό του έργο. Ίσως δεν είναι ευρύτερα γνωστό, ότι σημαντικό ρόλο στην αγωγή του κορυφαίου οικουμενικού διδασκάλου, εκτός από τους γονείς του έπαιξε και η γιαγιά του. Ο Μ. Βασίλειος γράφει, ότι αυτή μετάγγισε πνεύμα ζωής στα εγγόνια της. Μετέδωσε την εμπειρία της ζωής που άντλησε από τον άγιο Γρηγόριο Νεοκαισαρείας το θαυματουργό.
Ο μακαριστός καθηγητής Στυλιανός Παπαδόπουλος αποδίδει με γλαφυρό τρόπο τη σχέση της γιαγιάς με τα εγγόνια της. «Η Μακρίνα, η γιαγιά δηλαδή του Μ. Βασιλείου, ήταν η μεγάλη μορφή που επηρέασε και κυριολεκτικά διαμόρφωσε τρεις γενεές στην οικογένεια… Από τα τρυφερά παιδικά τους χρόνια δύο πανέξυπνα εγγονάκια, η Μακρίνα και ο Βασίλειος, στριμώχνονται κοντά της. Η ρυτιδιασμένη γερόντισσα ήταν το ίδιο το κάλλος της πνευματικής ζωής. Το ένοιωθαν τα παιδάκια στο καθαρό μέτωπό της, κι ας ήταν αυλακωμένο από το χρόνο και την κακοπάθηση».
«Οι παιδικές ψυχές ήταν καθαρές, ευρύχωρες και είχαν λαχτάρα να δεχθούν. Η γιαγιά ήταν το βαρύ σύννεφο. Τα παιδιά η διψασμένη γη. Και το θαύμα γινόταν κάθε μέρα. Η βροχή έπεφτε πότε ήρεμα, πότε άγρια. Η γη δεχόταν το νερό, το αποθήκευε στην αρχή· έπειτα θα άρχιζε η επεξεργασία, η μεταστοιχείωση, η κατανόησή του. Η διδασκαλία και η θεολογία της γερόντισσας Μακρίνας ήταν οι μνήμες: ιστορίες της πρώτης Εκκλησίας του Πόντου, αγώνες και κακουχίες για την πίστη, τα κρυφά και τραχιά μονοπάτια της αρετής. Αν όλα μπορούσαν να σαλέψουν στην πιο άγρια ψυχική τρικυμία (του Βασιλείου και της αδελφής του), η διδαχή της γερόντισσας θα έμενε ασάλευτη, κάτι σαν πυξίδα, κάτι σαν δείκτης αληθείας, κάτι σαν αίτιο ισορροπίας».
Αυτή η ισορροπία και το μέτρο φαίνεται ότι χάθηκαν στον τόπο μας εσχάτως. Με την επικράτηση της λεγόμενης πυρηνικής οικογένειας και την αυτονόμηση των νέων ζευγαριών από την πατρική εστία, έχει σχεδόν ακυρωθεί η συμβολή της «ευρύτερης οικογένειας» στην αγωγή των παιδιών. Έτσι υποτιμήθηκε ο ρόλος του παππού, της γιαγιάς αλλά και των θείων καθώς και των αναδόχων στην χριστιανική ανατροφή των παιδιών.
” Ο άγιος Βασίλειος ήταν ασκητικότατος […]
δεν έχει καμιά σχέση με το σύμβολο της κατανάλωσης
που παρουσιάζεται στα εμπορικά κέντρα τις γιορτινές μέρες. “
Μήπως, όμως, χρειάζεται να επαναπροσδιοριστεί ο ρόλος τους; Μήπως αντί της τηλεόρασης και του internet, που έχουν γίνει «κατ’ οίκον διδάσκαλοι», θα ήταν καλό να επανασυνδεθούν τα παιδιά με τις πνευματικές μας ρίζες, για να βρουν την ισορροπία και το μέτρο; Να συνδεθούν όχι μόνο με τους κατά σάρκα προγόνους, αλλά και τους πνευματικούς προγόνους;
Ο Μέγας Βασίλειος ο Καππαδόκης, ως σοφός και έμπειρος δάσκαλος, έχει να διδάξει πολλά τόσο στους νέους όσο και στους μεγαλύτερους. Παράλληλα, μπορεί να φωτίσει το σύγχρονο πολιτικο-κοινωνικό πεδίο, αφού συνδύαζε άριστα κοινωνική ευθύνη και ασκητική ζωή. Είναι περιττό να λεχθεί, ότι ο άγιος Βασίλειος ήταν ασκητικότατος και πέθανε σε ηλικία 49 ετών. Οπότε, δεν έχει καμιά σχέση με το σύμβολο της κατανάλωσης που παρουσιάζεται στα εμπορικά κέντρα τις γιορτινές μέρες.
Οι θυσίες του αγίου μας και η αγάπη του για το λαό είναι δυσκολονόητα στην εποχή του ατομισμού, της αδικίας, της πλεονεξίας, της φιλαυτίας, του απανθρωπισμού και του συσσωρευμένου θυμού. Ο λόγος του, που βρισκόταν σε πλήρη συμφωνία με την αγία του ζωή, εάν προσεχθεί, μπορεί να εμπνεύσει εκκλησιαστικούς και πολιτικούς ηγέτες, αλλά και πνευματικούς ανθρώπους. Χαρακτηριστική η συζήτηση με τον έπαρχο Μόδεστο, ο οποίος έφθασε με εχθρικές διαθέσεις στην Καισάρεια και την απειλή βαριάς φορολογίας για το λαό. Ο άγιος Βασίλειος αντιδρά με παρρησία, για να τον προστατέψει.
-Θα σου δημεύσω την περιουσία, απειλεί τον Βασίλειο ο Μόδεστος. Και παίρνει τη σθεναρή απάντηση: -Δεν με φοβίζει η απειλή σου, διότι δε διαθέτω παρά τριμμένα παλιά ρούχα και μερικά βιβλία. –Έχω την εξουσία να σε εξορίσω και να σε βασανίσω, επανέρχεται ο Μόδεστος. Για να ακούσει από το στόμα του ακαταμάχητου ιεράρχη: -Δεν φοβάμαι ούτε την εξορία, ούτε τα βασανιστήρια, ούτε το θάνατο άρχοντά μου. Το ασθενικό μου σώμα δεν θα αντέξει και έτσι θα βρεθώ πιο γρήγορα στην αγκαλιά του Κυρίου μου. Ο Μόδεστος θυμωμένος ομολογεί. –Ποτέ δεν άκουσα επίσκοπο να ομιλεί με τέτοιο τρόπο. Και ο Βασίλειος με παρρησία απαντά: «Ίσως γιατί δεν γνώρισες ποτέ πραγματικό επίσκοπο»!
Η απάντηση αυτή προϋποθέτει θυσιαστικό πνεύμα χωρίς να υπολογίζει το προσωπικό κόστος για την υπεράσπιση των αδυνάτων, πράγμα δυσεύρετο στην εποχή μας.
