Ο Χορός του Αγίου Βασιλείου και τα έθιμα της Καππαδοκίας για την Πρωτοχρονιά

 

Ένας γιορτινός, τελετουργικός παραδοσιακός χορός, που φέρει το όνομα του Αγίου Βασιλείου, και είναι συνδεδεμένος με το ιδιαίτερο πρωτοχρονιάτικο έθιμο “Εζ Βασίλη” από τα Φάρασα, αναβιώνει κάθε χρόνο στο Πλατύ Ημαθίας από το Σύλλογο Καππαδοκών Πλατέος “Ο Βαρασός”. Κατέχει, μάλιστα, σημαντική θέση σε κάθε αντάμωμα των απανταχού Καππαδοκών (Γαβούστημα).

“[οι λαϊκοί χοροί και τα τραγούδια]… επέζησαν ως πεμπτουσία  της ιστορίας μας. Η ιστορία μας βρήκε την έκφρασή της με το θησαυρό αυτό, που κανένας κατακτητής δεν μπόρεσε να της αφαιρέσει.” Δόρα Στράτου 

Είναι κυκλικός και αναφέρεται αλλού ως μικτός κι αλλού να χορεύεται ξεχωριστά από άντρες και γυναίκες. Ο πρώτος στη σειρά, κρατά στο δεξί του χέρι ένα ραβδί, με το οποίο δίνει το ρυθμό και ο δεύτερος με τους υπόλοιπους πιάνονται μεταξύ τους από τα ζωνάρια. Αποτελείται από τέσσερα διαφορετικά κινητικά μέρη που το καθένα έχει έξι βήματα, όπως το περιγράφει ο Κόκκινος το 1987.

Το έθιμο

Ο χορός αυτός, πίσω στο Βαρασό (Φάρασα) όπου διατηρήθηκε για αιώνες, ήταν μέρος της γιορτινής και προσκυνηματικής πομπής, που ξεκινούσε από το Μεσοχώρι και έφθανε στη σπηλιά του Αγίου Βασιλείου, μία ώρα δρόμο, κάθε παραμονή Πρωτοχρονιάς. Μόλις σκοτείνιαζε, οι πιστοί συγκεντρώνονταν σε μεγάλες παρέες, συγγενείς, γείτονες και φίλοι, στην πλατεία του χωριού. Κρατούσαν δάδες, τα σακούλια με τα φαγητά τους και μόλις δινόταν το “ηχηρό” σύνθημα από τις τουφεκιές, προχωρούσαν με χορευτικό βηματισμό, στον αργό βυζαντινό ρυθμό του τραγουδιού «τ’ Εζ-Βασίλη» που ξεκινά με τα λόγια “Χυτάτε να υπάμε σον Ες-Βασίλη» (τρέξτε να πάμε στον Άγιο Βασίλη).

“Χυτάτε να υπάμε σσόν Ε-Βασίλη,
Να γκρεμάσωμεν τα κρέτε σο σίδι
Έσσυρεν δαζι δώξεν δζαι α γεσίλι,
Τε χτες της εβίτζα σον Ε-Βασίλη.
Βάι Παναγιά μου, Θεοτόκον
Κύριε ελεήμον, Κύριε ελέησον!”

 

Πρώτος πορευόταν ο παπάς και η συνοδεία του. Όταν έφθαναν στην μακρινή σπηλιά με το παρεκκλήσι του Αγίου, εκεί που η τοπική παράδοση τον ήθελε να έχει ασκητέψει ή να έχει καταφύγει για να σωθεί από τους διωγμούς, ο ιερέας έψαλλε ενώ οι πιστοί άναβαν κεριά, προσκυνούσαν και λιβάνιζαν. Άλλοι ετοίμαζαν τις φωτιές για να στεγνώσουν τα βρεγμένα απ’ τα χιόνια ρούχα τους, να ζεσταθούν και να ξεκινήσουν το γλέντι. Έψηναν τις σούβλες τους, άπλωναν τους πλούσιους μεζέδες που έφερναν μαζί τους, κερνούσαν κρασί και έστηναν το χορό. Κατόπιν, με την ίδια γιορτινή διάθεση επέστρεφαν στα σπίτια τους.

 

Η ιστορία πίσω από το έθιμο

Ο χορός και η ολονύχτια πομπή πραγματοποιείται σε ανάμνηση του θαύματος του Αγίου, όπου με τις δικές του προσευχές, καθώς και των χριστιανών, στο ναό της Θεοτόκου στο όρος Δίδυμον, η Καισάρεια σώθηκε από τις απειλές του τότε αυτοκράτορα, Ιουλιανού του Παραβάτη, ο οποίος είχε διαμηνύσει ότι θα την κατέστρεφε. Οι Καισάρειοι επέστρεψαν στο ναό της Θεοτόκου με μία λιτανευτική προσκύνηση για να την ευχαριστήσουν για τη σωτηρία τους.

Βκοημένο χρόνος 2023 – Ευλογημένο έτος 2023

 

Ευχαριστούμε τον Σύλλογο Καππαδοκών Πλατέος “Ο Βαρασός”, για το υλικό και τη Διοργάνωση 22ου Γαβουστήματος Καππαδοκών για τις φωτογραφίες.