Η 1η Σεπτεμβρίου, κάθε χρόνου καθιερώθηκε ως ημέρα προσευχής για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος στη σύναξη των προκαθήμενων όλων των Ορθοδόξων εκκλησιών που πραγματοποιήθηκε στην Κωνσταντινούπολη τον Μάρτιο του 1992.

Η προστασία του περιβάλλοντος σε παγκόσμιο επίπεδο ήταν από τις πρώτες προτεραιότητες που έθεσε ο Οικουμενικός Πατριάρχης, κ. Βαρθολομαίος, μόλις ανέλαβε τα καθήκοντα του το 1991.

Για την Ορθόδοξη Εκκλησία το οικολογικό πρόβλημα είναι κατ’ εξοχήν θεολογικό πρόβλημα. Ο Θεός δημιούργησε τον κόσμο
‘’εκ του μηδενός’’, προς χάριν του ανθρώπου.
Ο άνθρωπος παίρνει στα χέρια του την κτίση
ως συνδημιουργός και φύλακας της.

Η απομάκρυνση του ανθρώπου από τον Θεό, αυτό που στη θεολογική γλώσσα ονομάζεται πτώση του ανθρώπου, διατάραξε και τη σχέση του με το περιβάλλον, στην κτίση.

Αποκομμένος από τον Θεό ο άνθρωπος προσκολλάται σιγά-σιγά όλο και περισσότερο προς την ύλη, βλέπει τη Γη, όχι ως προσωρινή κατοικία, αλλά ως μόνιμη κατοικία, η εκμετάλλευση της οποίας είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη βελτίωση της ζωής του.

Σ’ αυτήν, τη χωρίς σκοπό ύπαρξή του, σύρει μαζί και όλη την κτίση, όλη την οικουμένη, που υποφέρει βαθιά, όπως πολύ καθαρά γράφει ο Απόστολος Παύλος στην Προς Ρωμαίους επιστολή, 8:22 “πᾶσα ἡ κτίσις συστενάζει καὶ συνωδίνει ἄχρι τοῦ νῦν·”. Δηλαδή, η φύση ολόκληρη συστενάζει και συνωδίνει ..’’ από την αλόγιστη χρήση.
Μπροστά σ’ όλη αυτήν την οικολογική κρίση, ο άνθρωπος μπορεί να ομολογήσει δικαιολογημένα… “γέγονα μολυσμός αέρος και γης και υδάτων”…

Ο δρόμος της επιστήμης και της υψηλής τεχνολογίας αντί να κάνει τον άνθρωπο πιο σοφό, τον κάνει περισσότερο εγωιστή και υπερόπτη, εκμεταλλευτή της κτίσης, υπέρμετρα καταναλωτικό. Ο σύγχρονος άνθρωπος προσπαθώντας να ικανοποιήσει τις ολοένα αυξανόμενες ανάγκες του, στράφηκε στην υπερεκμετάλλευση του φυσικού περιβάλλοντος χωρίς κανέναν ηθικό ενδοιασμό, αδιαφορώντας για τα αποτελέσματα.

Τα οικολογικά προβλήματα αρχίζουν να φαίνονται από τη δεκαετία του 1960 εξαιτίας της ραγδαίας βιομηχανικής και τεχνολογικής ανάπτυξης. Τότε ξεκινούν και δημιουργούνται τα πρώτα οικολογικά κινήματα για την ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης.

Στο πλαίσιο αυτό, το Οικουμενικό Πατριαρχείο με συνέδρια, σεμινάρια και συμπόσια πού διοργανώνει κάνει φανερή την αγωνία και την αίσθηση ευθύνης της Ορθοδόξου Εκκλησίας να αφυπνίσει συνειδήσεις, για να αναχαιτίσει τους ρυθμούς της οικολογικής καταστροφής.

ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΜΟΝΑΧΙΣΜΟΣ

Ο Ορθόδοξος μοναχισμός καλλιεργεί ένα νέο ήθος ανθρώπου, που χαρακτηρίζεται από μια πιο τρυφερή και ιερή σχέση με το φυσικό περιβάλλον. Παράδειγμα:

“Το Πνεύμα του Θεού διδάσκει τη συμπόνια για όλη την κτίση, ώστε να μην κόβουμε ούτε φύλλο του δένδρου χωρίς ανάγκη”, διαβάζουμε στις σημειώσεις ενός Αγιορείτη, του Άγιου Σιλουανού, και ότι όποιος έχασε την Χάρη δεν αισθάνεται, όπως πρέπει, την ομορφιά του κόσμου, και τίποτα δεν του κάνει εντύπωση. Αντίθετα, όταν η Χάρη του Θεού είναι με τον άνθρωπο, τότε όλα τα πράγματα του κόσμου είναι μια έκπληξη για την καρδιά εξαιτίας της ασύλληπτης ομορφιάς του’’…..

Η ευαισθησία προς το φυσικό περιβάλλον υπάρχει σε ολόκληρη την ιστορία της μοναστικής πολιτείας. Η ανοικοδόμηση των κελιών, η καλλιέργεια των αγρών, η ξύλευση όπως και γενικότερα η χρήση δασικών προϊόντων, αποτελούσαν αντικείμενο ιδιαίτερης φροντίδας ήδη στο πρώτο Τυπικό του Αγίου Όρους.

Η Ορθόδοξη Παράδοση μπορεί να μας οδηγήσει στη σωστή στάση προς το φυσικό περιβάλλον, που μας επιβάλλουν οι δύσκολοι, αν όχι και αποκαλυπτικοί καιροί που ζούμε. Η Πατερική Θεολογία και η Ορθόδοξη Εκκλησία έχουν διά μέσου των αιώνων διαμορφώσει και διαπλάσει ένα ήθος και μία νοοτροπία βαθύτατου σεβασμού προς την υλική κτίση.

Η Ορθόδοξη Παράδοση είναι βαθύτατα λειτουργική. Ολόκληρος ο κόσμος είναι μια λειτουργία, μια κοσμική λειτουργία, γι’ αυτό και η Εκκλησία πάντοτε “δέεται υπέρ του Σύμπαντος Κόσμου”.

ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ

Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, κ. Βαρθολομαίος, έχει αναγνωριστεί διεθνώς ως ο “Πράσινος Πατριαρχης”, λόγω της ιδιαίτερης δράσης του για τη διάσωση του περιβάλλοντος και επειδή ανέδειξε τις πνευματικές ρίζες της οικολογικής κρίσης.

Έχοντας αναλάβει σημαντικές πρωτοβουλίες για την προστασία απειλούμενων περιοχών του πλανήτη, όπως η Ανταρκτική, ο Αμαζόνιος, η Αδριατική θάλασσα, διοργάνωσε μαζί και με άλλους φορείς, διεθνή επιστημονικά εν πλω συνέδρια, υπό την αιγίδα του Πατριαρχείου. Επίσης, καθιέρωσε ετήσιο διεθνές συνέδριο αφιερωμένο σε θέματα περιβαλλοντικής ηθικής, σε ένα από τα όμορφα νησιά της Προποντίδας, την Χάλκη, στη Θεολογική Σχολη και Μονή της Αγίας Τριάδος του νησιού.

Αυτήν την αγωνία, για το τί κληρονομιά θα αφήσουμε στους απογόνους μας, το λέει με το δικό του τρόπο ο ποιητής μας, Κωστής Παλαμάς “…[άνθρωποι] χρωστάτε και σε όσους ήρθαν, πέρασαν, θα ΄ρθουνε, θα περάσουν, κριτές θα μας δικάσουν οι αγέννητοι , οι νεκροί….’’