Εγώ ειμί το Φως του κόσμου.

H πιο σημαντική από τις Ιερές Ακολουθίες που τελούνται στην Αγία Πόλη των Ιεροσολύμων, τόσο για την σημασία της, όσο και για την παλαιότητα της, είναι η τελετή του Αγίου Φωτός την Μεγάλη Εβδομάδα. Το Μεγάλο Σάββατο στον Ναό της Αναστάσεως, στον τόπο που έγινε η ταφή και η Ανάσταση του Κυρίου Ιησού Χριστού, συντελείται ένα από τα μεγαλύτερα θαύματα της Ορθοδοξίας. Σήμερα, μετά από δύο χιλιάδες χρόνια, το ίδιο Φως εξακολουθεί να εμφανίζεται, στο εσωτερικό του Τάφου του Χριστού, αλλά και γύρω από αυτόν.

Για πολλούς ανθρώπους η εμφάνιση του Αγίου Φωτός, είναι ένα αληθινό θαύμα, ενώ υπάρχουν κι εκείνοι που το αμφισβητούν. Εκείνο που δεν επιδέχεται αμφισβήτηση, είναι ότι πρόκειται για ένα γεγονός ιστορικά καταγεγραμμένο, με δεκάδες μαρτυρίες.
Όλες οι μαρτυρίες κάνουν λόγο για ένα Φως που κατέρχεται από τον ουρανό, ανάβει την κανδήλα στον Τάφο του Χριστού, ενώ ταυτόχρονα γαλαζόλευκες λάμψεις διαχέονται στον Ναό της Αναστάσεως, ανάβοντας και άλλες κανδήλες και λαμπάδες των πιστών.
Οι περιγραφές δεκάδων χρονογράφων, Γάλλων, Γερμανών, Άγγλων, Ιταλών και Αρμενίων για το Άγιο Φως, επαληθεύουν η μία την άλλη. Πολλές από αυτές τις διηγήσεις είναι τόσο αναλυτικές και λεπτομερείς, που μας μεταφέρουν νοερά στον τόπο της τέλεσης του θαύματος. Μεγάλο ενδιαφέρον επίσης παρουσιάζουν οι ιστορικές μαρτυρίες διακεκριμένων Αράβων και Περσών και προκαλεί εντύπωση το γεγονός ότι οι μουσουλμάνοι της Ιερουσαλήμ, αν και αλλόθρησκοι, συμμετείχαν κατά χιλιάδες στην τελετή του Αγίου Φωτός, αποδέχονταν την αυθεντικότητα του θαύματος και μετέφεραν το Άγιο Φως στα τζαμιά τους.
Πολλοί είναι εκείνοι που αναρωτιούνται για ποιο λόγο στον Πανάγιο Τάφο, κατά την τελετή του Αγίου Φωτός, εισέρχεται μόνον ο Ορθόδοξος Πατριάρχης.
Το 1187 όταν ο σουλτάνος της Αιγύπτου και της Συρίας Σαλαντίν καταλαμβάνει τα Ιεροσόλυμα μετά από 88 χρόνια κατοχής από τους Φράγκους, τα προσκυνήματα των Αγίων Τόπων αποδίδονται και πάλι στους ορθόδοξους. Το Διάταγμα του Σαλαντίν, ορίζει ότι:
« ο πατριάρχης των Ρωμαίων θα είναι ο κύριος του Καμαρέ (ναού του Παναγίου Τάφου) και αυτός θα παίρνει από τον τάφο του Ικάς [του Ιησού] το Άγιον Φως για να το μεταδίδει στους χριστιανούς».
Το διάταγμα του Σαλαντίν προστάτευσε τον Πανάγιο Τάφο για τους επόμενους αιώνες. Κανείς μουσουλμάνος δεν τόλμησε ποτέ να παραβιάσει την απόφασή του.
Πριν από την τέλεση της ακολουθίας του Αγίου Φωτός, πραγματοποιείται εξονυχιστικός έλεγχος από την ισραηλινή αστυνομία, καθώς και από εκπροσώπους των άλλων χριστιανικών δογμάτων που έχουν δικαιώματα στο Ναό της Αναστάσεως, όπως Αρμένιοι και Κόπτες, για να βεβαιωθούν ότι δεν υπάρχει απολύτως τίποτα μέσα. Η είσοδος σφραγίζεται με αγνό κερί από όλους τους εκπροσώπους των δογμάτων και τοποθετούν την επίσημη σφραγίδα τους πάνω στο κερί.
Ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων πριν μπει στον Κουβούκλιο βγάζει την αρχιερατική στολή του και μένει μόνο με το λευκό στιχάριο κρατά τα 33 κεριά και εισέρχεται στο Ιερό Κουβούκλιο, όπου όλα είναι σβηστά και εκεί διαβάζει την ευχή, περιμένοντας την έλευση του Αγίου Φωτός. Tην ίδια σχεδόν στιγμή που το Φως εμφανίζεται στο εσωτερικό του Τάφου, διαχέεται μέσα στον Ναό υπό την μορφή γαλαζόλευκων εκλάμψεων. Η τελετή ολοκληρώνεται με την έξοδο.

ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ

Ο Αρχιεπίσκοπος Καισαρείας Αρέθας

Ο Αρχ. Αρέθας γεννημένος στην Πάτρα το 850 μ.χ. ήταν μια εξέ-χουσα προσωπικότητα, συγγραφέας σημαντικών έργων συνέβαλε στην διάσωση της ελληνικής γραμματείας. Σε μια επιστολή προς τον εμίρη της Δαμασκού για λογαριασμό του αυτοκράτορα Ρωμανού του Α αναφέρει τα εξής σχετικά με το Άγιο Φως:

«Αλλά μέχρι και σήμερα, ο ΄Άγιος και Τίμιος Τάφος Του θαυματουργεί κάθε έτος την ημέρα της Αναστάσεως. Διότι σβήνει κάθε κανδήλα […].Και ενώ ο εμίρης της Ιερουσαλήμ παρίσταται πλησίον του Τάφου, με την είσοδο να είναι σφραγισμένη από αυτόν, και ενώ οι χριστιανοί βρίσκονται στον ναό της Αναστάσεως και αναφωνούν Κύριε Ελέησον, ξαφνικά εμφανίζεται μια αστραπή και ανάβει η κανδήλα με Φως»

Ο Αραβας νομοδιδασκαλος Ιμπν αλ – Κας [940 μ.χ.]

Ο Ιμπν αλ Κας, άριστος γνώστης του ισλαμικού νόμου, και συγγραφέας αρκετών θεολογικών έργων, κατέγραψε με λεπτομέρειες την τελετής του Αγίου Φωτός.

«Το Πάσχα των Χριστιανών, το Μ. Σάββατο, Οι πιστοί εξέρχονται από τον τόπο του τάφου και προσεύχονται […] Ο εμίρης και ο ιμάμης του τεμένους είναι παρόντες. Ο σουλτάνος κλειδώνει την πόρτα του Τάφου. Όλοι παραμένουν ακίνητοι, μέχρι που αντικρύζουν ένα φως παρόμοιο με λευκή φωτιά το οποίο βγαίνει από το εσωτερικό του Τάφου […] η φλόγα της αναμμένης λαμπάδας δεν καίει […] ‘Έπειτα συντάσσουν και παραδίνουν στον σουλτάνο μια αναφορά βεβαιώνοντας ότι η φωτιά έχει έρθει την τάδε ώρα και μέρα…»

Η αποδοχή του θαύματος από την μουσουλμανική κοινότητα της Ιερουσαλήμ καθίσταται ακόμη πιο φανερή από την αναφορά ότι ο ιμάμης άναβε με το Άγιο Φως τις κανδήλες μέσα στο τέμενος, δηλ. τον ΄Θόλο του Βράχου’ ο οποίος θεωρείται ο τρίτος πιο ιερός τόπος του ισλαμικού κόσμου μετά την Μέκκα και την Μεδίνα. Όλα αυτά λαμβάνουν χώρα στο πρώτο μισό του 10ου αιώνα, που παρ’ όλη την σφοδρή σύγκρουση χριστιανισμού και μουσουλμανισμού η Ανάσταση του Κυρίου γιορταζόταν με κάθε επισημότητα από τους πολιτικούς και θρησκευτικούς άρχοντες της πόλης.

Η επιστολή του κληρικού Νικήτα στον αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητο

Το Πάσχα του 947μ.χ., ο Έλληνας κληρικός Νικήτας καταφθάνει στα Ιεροσόλυμα εκπρόσωπος του αυτοκράτορα Κωνστ Ζ, Πορφυρογέννητου με σκοπό να παραδώσει στον Πατριάρχη Χριστόδουλο οικονομική χορηγία. Αμέσως μετά την τελετή του Αγίου Φωτός συντάσσει επιστολή προς τον αυτοκράτορα στην οποία περιγράφει τα γεγονότα που βίωσε. [πατριαρχική βιβλ. Ιεροσολύμων κώδικας 73] Σύμφωνα με το χειρόγραφο: στις 7 Απριλίου του 947μ.χ. το πρωί του Μ. Σαββάτου, αφίχθηκε ένας εμίρης από την Βαγδάτη, ο οποίος γνωστοποίησε στον Πατριάρχη την απόφαση του να καταργήσει την τελετή του Αγίου Φωτός, λόγω της μεγάλης επίδρασης που ασκούσε στον μουσουλμανικό πληθυσμό η τελετή. Κατηγόρη-σε δε, τον Πατριάρχη ότι με μαγικό τρόπο πραγματοποιείται το θαύμα και ότι λόγω αυτού του θαύματος έχει διαδοθεί η χριστιανική πίστη σε ολόκληρη τη Συρία. Τότε ο Πατριάρχης του απάντησε. […] Αν είχατε δει το φαινόμενο αυτό μόνο μία η δύο φορές, και δεν είχατε βεβαιωθεί γι αυτό αμέτρητες φορές από τα ίδια τα γεγονότα, θα υπομέναμε τα λόγια σας. Αλλά κατά την περίοδο που εσείς διατάξατε να τοποθετηθεί σίδερο αντί για φιτίλι στην κανδήλα και τότε με Θεϊκή συναίνεση όλοι μας το είδαμε να ανάβει σαν κερί, μέχρι πότε, θα επιχειρείτε να μας τυραννάτε, εξαιτίας του υπερφυούς αυτού γεγονότος;

Ο Πέρσης φιλόσοφος αλ-Μπιρουνί [1000μ.χ.]

Η αναφορά του Αλ-Μπιρουνί περί της τελετής του Αγίου φωτός. Κώδικας Beyajit 4667, φ.348,17ος αι. Κωνσταντινούπολη, Βιβλιοθήκη Beyazit.

Ο αλ-Μπιρουνί [973-1048], υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους πανεπιστήμονες όλων των εποχών, αστρονόμος φιλόσοφος, μαθηματικός, φυσικός, χαρτογράφος, πολυγραφότατος. Υπήρξε ο πρώτος άνθρωπος που διεξήγαγε έρευνα σχετικά με το Φως. Από την αρχή διασαφηνίζει ότι δεν θα έκανε λόγο για το ζήτημα αυτό εάν δεν υπήρχε ομοφωνία των αντιπάλων του θαύματος οι οποίοι είχαν βιώσει το γεγονός , ως αυτόπτες μάρτυρες.
Στο έργο του – Ή χρονολόγηση των αρχαίων εθνών- στο κεφάλαιο που αναφέρεται στη γιορτή των χριστιανών γράφει τα εξής: οι χριστιανοί και όποιος άλλος έλθει εκείνη την ημέρα στον τόπο του Τάφου, επικαλούνται τον ύψιστο Θεό έρχονται ακόμη ο μουεζίνης του τζαμιού, ο επικεφαλής ιμάμης της προσευχής και ο εμίρης της πόλης, οι οποίοι κάθονται δίπλα στον Τάφο. Οι χριστιανοί εν τω μεταξύ έχουν ήδη σβηστά τα λυχνάρια και τις δάδες τους και αναμένουν, μέχρι που αντικρύζουν μια καθαρή φωτιά η οποία ανάβει μία κανδήλα. Από αυτήν την φωτιά ανάβουν τις κανδήλες μέσα στις εκκλησίες και στα τεμένη. Σε ένα άλλο σημείο γράφει…κάποιος σουλτάνος έβαλε στη θέση του φιτιλιού ένα χάλκινο σύρμα, για να μην ανάψει το Φως, …

“Όταν όμως η φωτιά κατήλθε,
άναψε και ο χαλκός”

Από το χειρόγραφο Beyajit 4667

Η καταστροφή του Ναού της Αναστάσεως το 1009

Ο Ναός της Αναστάσεως το 1801
Το 1009 ο χαλίφης της Αιγύπτου αλ-Χακἰμ, διατάσσει την πυρπόληση και την ισοπέδωση του Ναού της Αναστάσεως, καθώς και άλλων μοναστηριών.
Ο Σύρος ιστορικός και ποιητής, Ιμπν-αλ-Καλανίσι στο έργο του, η Ιστορία της Δαμασκού, επεξηγεί τον λόγο της καταστροφής. Η επίδραση του θαύματος του Αγίου Φωτός στους μουσουλμάνους είχε πάρει ανεξέλεγκτες διαστά-σεις. Μουσουλμάνοι κατά χιλιάδες επισκέπτονταν μαζί με χριστιανούς τον Πανάγιο Τάφο το Πάσχα, αυτό εξόργισε τον χαλίφη, και τόση ήταν η καταστροφική μανία του, που όπως αναφέρει ο αλ Καλανίσι, <δεν έμεινε λίθος επἰ λίθου>. Το θαύμα της καθόδου του Φωτός υπήρξε ο καθοριστικός λόγος της καταστροφής, του Ναού. Το ίδιο υποστηρίζει και ο Βυζαντινολόγος Στήβεν Ράνσιμαν.

Ο Πέρσης γιατρός αλ-Μασίχι [περ. 990μ.χ.]

Ο αλ-Μασίχι ένας από τους πιο επιφανείς γιατρούς του 10 αιώνα, δάσκαλος του μεγάλου φιλοσόφου και γιατρού Αβικέννα, έγραψε αρκετά ιατρικά συγγράμματα, με κορυφαίο όλων μια Ιατρική Εγκυκλοπαίδεια, “Τα 100 κεφάλαια της Ιατρικής”. Στα κείμενά του διασώζεται, διήγηση, περί του Αγίου Φωτός.

Το ιστορικό αυτής της φωτιάς είναι ότι, τη νύχτα που ο Θεός ανέστησε τον Ιησού, τη νύχτα της 15ης του [ εβραϊκού] μήνα Νισσάν, και από τότε κάθε χρόνο, μία φωτιά κατέρχεται από τον αιθέρα, με τέτοιο τρόπο, που γίνεται ορατή στους ανθρώπους, και ανάβει τις κανδήλες μέσα στον Ναό της Αναστάσεως.

Ο Πέρσης γιατρός ήθελε να γνωστοποίηση στους ομοεθνείς του μέσω του θαύματος αυτού την αλήθεια της Αναστάσεως του Χριστού, διότι και ο ίδιος πίστεψε και έγινε χριστιανός.
Η επιλογή αυτή του στοίχησε όμως τη ζωή.
Περί το έτος 1012 Τούρκος σουλτάνος Μαχμούτ της Γκάζνα διέταξε να φυλακισθεί ο αλ–Μασίχι, μαζί με δύο αλλους σημαντικούς επιστήμονες του ισλαμικού κόσμου την εποχή εκείνη, τον αλ-Μπιρουνί και τον Αβικέννα.

Το θαύμα της ρωγμής στην κολώνα

Όταν ήταν Πατριάρχης Ιεροσολύμων ο Σωφρόνιος o Δ, το 1580, έγινε το εξής παράδοξο θαύμα κατά το Μεγάλο Σάββατο. Το Άγιο Φως βγήκε δίπλα από την πύλη του Ναού της Αναστάσεως σχίζοντας την κολώνα, κάτι το οποίο φαίνεται και τώρα. Η αιτία ήταν η εξής: Οι Αρμένιοι, κατά την εποχή εκείνη, έδωσαν χρήματα στον ηγεμόνα της Ιερουσαλήμ για να εμποδίσει τον Πατριάρχη και τους ορθοδόξους να μπουν στον Ναό της Αναστάσεως, και έτσι και έγινε. Μπήκαν μόνον οι Αρμένιοι, ελπίζοντας ότι θα πάρουν το Άγιο Φως. Ο Πατριάρχης με τους άλλους ορθοδόξους στεκόταν έξω από τον ναό προσευχόμενοι. Και τότε σχίστηκε η κολόνα και ξεπήδησε από μέσα της το Άγιο Φως και άναψε τα κεριά του Πατριάρχη. Εξαιτίας αυτού του θαύματος ένας από τους μωαμεθανούς θυρωρούς του ναού παραδέχτηκε μεγαλόφωνα τον Χριστό ως αληθινό Υιό του Θεού και πίστεψε σε Αυτόν. Οι άλλοι μωαμεθανοί μόλις τον άκουσαν, τον θανάτωσαν αμέσως.

Ο Μοναχός Μητροφάνης

Ο μοναχός Μητροφάνης. από την Κερασούντα του Πόντου, φύλακας του Άγιου Τάφου, το Μ. Σάββατο του 1926, οδηγούμενος από δυσπιστία κρύφθηκε εντός του Αγίου Κουβουκλίου την ώρα της τελετής. «Εκείνην την ιδίαν ακριβώς στιγμήν, – όπως διηγείται ο ίδιος- που η αγωνία μου ευρίσκετο εις φοβεράν υπερέντασιν μέσα εις την απέραντον νεκρικήν σιγήν, που μόλις ήκουα την αναπνοήν μου, ήκουσα ένα ελαφρόν συριγμόν. Ήτο παρόμοιος με λεπτήν αύραν πνοής ανέμου. Και αμέσως -αλησμόνητον θέαμα- είδα ένα γαλάζιο φως να γεμίζη ολόκληρον τον Ιερόν χώρον του Ζωοδόχου Τάφου. Το γαλάζιον εκείνον φως το είδα εις την συνέχειαν να στριφογυρίζη ως δυνατός ανεμοστρόβιλος… Και αμέσως ήρχισε να μεταβάλλεται εις ένα ολόλευκο φως, όπως περιγράφει ο Ευαγγελιστής την Μεταμόρφωσιν του Σωτήρος Χριστού. Εν συνεχεία το ολόλευκον εκείνο φως μετεμορφώθη εις έναν ολοφώτεινον υπέρ τον ήλιον δίσκον και ενετοπίσθη ακίνητον άνωθεν ακριβώς της κεφαλής του Πατριάρχου. Κατόπιν είδα τον Άγιον Γέροντα Πατριάρχην να παίρνει εις τα χέρια του τας δεσμίδας των τριάκοντα τριών κεριών. Τας ανύψωσε και έδιδε την εικόνα της αναμονής. Ανέμενεν εκ Θεού την έλευσιν του αοράτου Φωτός. Και όπως σιγά-σιγά ύψωνε τα χέρια του , αμέσως εν ριπή οφθαλμού, ως να ήγγισεν επί αναμμένης καμίνου, ήναψαν αυτομάτως η Αγία Κανδήλα και αι δεσμίδες των
κεριών. Αιφνιδίως δε χωρίς καν να αντιληφθώ εξηφανίσθη από των οφθαλμών μου ο ολοφώτεινος εκείνος δίσκος».

Την μαρτυρία αυτήν την διηγήθηκε ο ίδιος ο π. Μητροφάνης, μετά από 55 χρόνια το Πάσχα του 1980 στον Κύπριο ιερέα Σάββα Αχιλλέως.

Τις Μαρτυρίες για το Άγιο Φως τις δανειστήκαμε από το βιβλίο του Χάρη Κ. Σκαρλακίδη. Είναι ένα βιβλίο επιστημονικής έρευνας με 70 ιστορικές μαρτυρίες για το ‘Άγιο Φως, ελάχιστα γνωστές. Ο συγγραφέας ΄έχοντας πρόσβαση στους θησαυρούς των μεγάλων βιβλιοθηκών και σε αυθεντικές πηγές μελέτησε επί χρόνια, άγνωστα και αμετάφραστα χειρόγραφα. Ιδιαίτερα μεγάλη αξία έχουν οι φωτογραφίες των χειρόγραφων στο βιβλίο, οι οποίες τεκμηριώνουν την εγκυρότητα της έρευνας.