Θα σάς μαγέψει με την ομορφιά της, θα σάς ξεναγήσει σε αρχαίους, βυζαντινούς και σύγχρονους πολιτισμούς, θα σάς συνεπάρει με τους ήχους και τις μελωδίες της που η ιστορία τους χάνεται στα βάθη των αιώνων, θα σάς σαγηνέψει με τις μοσχοβολιστές μυρωδιές των μπαχαρικών, του σησαμένιου κουλουριού και θα σάς αποπλανήσει στα μοναδικά γευστικά της μονοπάτια.
Ετοιμαστείτε για μία βόλτα στην όμορφη και χιλιοτραγουδισμένη Θεσσαλονίκη που θα διεγείρει και τις πέντε αισθήσεις σας, κι αυτό το φθινόπωρο έχετε πολλούς λόγους για να την επισκεφθείτε…

“Σταυροδρόμι” αρχαίων και σύγχρονων πολιτισμών, η Θεσσαλονίκη έχει μακραίωνη ιστορία και αμέτρητα μνημεία να μαρτυρούν το τι έχει συμβεί. Τα περισσότερα ήδη γνωστά: ο Λευκός Πύργος, η πλατεία Αριστοτέλους, η αψίδα του Γαλέριου – γνωστή και ως “καμάρα”. Ακόμη κι αν τα έχετε επισκεφθεί στο παρελθόν, το φετινό φθινόπωρο είναι ευκαιρία να δείτε κάποια από αυτά να “ζωντανεύουν” με ήχους, μουσικές και θεατρικά δρώμενα, στο πλαίσιο του φεστιβάλ των “Δημητρίων”.

Από τέλη Σεπτεμβρίου έως μέσα Οκτωβρίου, οι ιστορίες του Λευκού Πύργου “ξετυλίγονται” σε στεριά και θάλασσα, η μουσική μπαρόκ “γεμίζει” με τους ήχους της τη Ροτόντα, στο Γενί Τζαμί
“αναβιώνει” η μουσική παράδοση των Σεφαραδιτών Εβραίων της Θεσσαλονίκης, ένα διήμερο συναυλιών, αφηγήσεων και stand up comedy στην παραδοσιακή αγορά “Καπάνι” και ένα
θεατρικό δρώμενο στο Λαογραφικό και Εθνολογικό Μουσείο. Ανηφορίζοντας προς την Άνω Πόλη, το ύφος αλλάζει. Τα μεγάλα κτίρια δίνουν τη θέση τους στα παραδοσιακά αρχοντικά, τα
γραφικά σοκάκια και τα μνημεία UNESCO, με λιγότερο γνωστό αυτό του Βυζαντινού Λουτρού και περισσότερο “διάσημο” τη μονή Βλατάδων με την καταπληκτική πανοραμική θέα στη
“νύμφη του Θερμαϊκού”.

Στο ψηλότερο σημείο της πόλης θα αντικρίσετε τα τείχη της, το Επταπύργιο ή Γεντί Κουλέ και τον Πύργο του Τριγωνίου, όπου μπορείτε να απολαύσετε το ηλιοβασίλεμα.

INFO: Η πολιτιστική διαδρομή του Οργανισμού Αστικών Συγκοινωνιών Θεσσαλονίκης (ΟΑΣΘ) από το 2009 πραγματοποιεί μία 50λεπτη ξενάγηση με στάσεις στα πολυάριθμα ιστορικά μνημεία της πόλης. Πρόκειται για τη γραμμή Νο 50 που ξεκινά περίπου κάθε μία ώρα από τον Λευκό Πύργο με εισιτήριο που κοστίζει 2 ευρώ.

Ο πολυπολιτισμικός χαρακτήρας της πόλης και η μακραίωνη ιστορία της αποτυπώνεται και στη μουσική της παράδοση. Ήχοι και μελωδίες από την Ελλάδα, τα Βαλκάνια, τη Βόρειο Αφρική,
την Ανατολή, από τους Έλληνες πρόσφυγες της Μικράς Ασίας και τους διωγμένους Ισπανοεβραίους, που βρήκαν μια δεύτερη πατρίδα στη Θεσσαλονίκη, πλούτισαν το μουσικό της πεντάγραμμο,
ενώ την περίοδο του Βυζαντίου ψάλτες και υμνογράφοι χάρισαν στην πόλη μοναδικούς εκκλησιαστικούς ύμνους και τροπάρια, που αποτελούν σήμερα σημαντικό κομμάτι της σπουδαίας θρησκευτικής της παράδοσης.

Η μουσική ιστορία της πόλης ξεκινά από τα αρχαία “Πύθια” και συνεχίζει με τα βυζαντινά “Δημήτρια” και τους ήχους του ρεμπέτικου, που άνθησε χάρη στους πρόσφυγες της Σμύρνης. Καρπός αυτής της σχέσης είναι τα 300 περίπου ρεμπέτικα τραγούδια που έχουν γραφτεί για τη Θεσσαλονίκη. Συνέχεια της Μουσικής κληρονομιάς της πόλης αποτελούν σήμερα η Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης, το τμήμα Μουσικών Σπουδών του ΑΠΘ, τα δημόσια, δημοτικά και ιδιωτικά Ωδεία της, το Μουσικό Σχολείο Θεσσαλονίκης, ορχήστρες, φιλαρμονικές, χορωδίες φορέων, πολιτιστικών συλλόγων κ.λπ. και το στολίδι της, το Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης. Η μουσική της πολυμορφία είναι έκδηλη και στη νυχτερινή της διασκέδαση. Επιλέξτε Λαδάδικα, Παραλία, Πλατεία Αριστοτέλους, Άνω Πόλη για παραδοσιακό ή σύγχρονο, κλασσική ή εναλλακτική σκηνή, ρεμπέτικο ή έντεχνο. Η Θεσσαλονίκη έχει από όλα.

INFO: Η Θεσσαλονίκη είναι γενέτειρα και “κοιτίδα” πολλών μουσικών καλλιτεχνών. Το 1890 γεννιέται ο Αιμίλιος Ριάδης, ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της Ελληνικής Εθνικής Μουσικής Σχολής, ο οποίος δίδαξε στο Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης που ιδρύθηκε το 1914. Ο Βασίλης Τσιτσάνης, ένας από τους σπουδαιότερους δημιουργούς του ρεμπέτικου και λαϊκού τραγουδιού, έζησε στην πόλη την περίοδο της Γερμανικής κατοχής. Από τους πιο σύγχρονους, στη Θεσσαλονίκη γεννήθηκε ο Διονύσης Σαββόπουλος, η Μαρινέλλα, ο Νίκος Παπάζογλου, ο Θοδωρής Μαραντίνης των Ονιράμα και πολλοί άλλοι. Από τη Θεσσαλονίκη ξεκίνησαν την καριέρα τους, ο Σωκράτης Μάλαμας, ο Αντώνης Ρέμος, η Δέσποινα Βανδή, οι Τρύπες και τα Ξύλινα Σπαθιά.

Η όσφρησή μας συνδέεται άμεσα με τη μνήμη μας, λένε οι επιστήμονες, και έτσι εξηγείται γιατί οι μυρωδιές της Θεσσαλονίκης δημιουργούν αναμνήσεις χαραγμένες για πάντα στο μυαλό μας.
Μυρωδιές φερμένες κυρίως από τη θάλασσα, τα βότανα και τα μπαχάρια που έφεραν στην θεσσαλονικιώτικη κουζίνα οι πρόσφυγες της Μικράς Ασίας καθώς επίσης τα λιβάνια και τα κεριά στις πάμπολλες βυζαντινές εκκλησίες που θα συναντήσετε με κυριότερη το ναό του Αγίου Δημητρίου του Μυροβλήτη.

Η μυρωδιά του ψημένου σουσαμιού που αγκαλιάζει το κουλούρι Θεσσαλονίκης είναι από τις πρώτες που θα συναντήσετε στην πόλη και είναι πραγματικός πειρασμός. Περνώντας από την πλατεία Αριστοτέλους, η χαρακτηριστική μυρωδιά από το μαχλέπι, με το οποίο φτιάχνονται τα τσουρέκια θα σάς ακολουθεί σε όλη την περιήγησή σας στο κέντρο. Στην αγορά και στην Άνω Πόλη, θα σάς συνεπάρουν οι μυρωδιές από τα ψάρια και τα θαλασσινά που μαγειρεύονται στα παραδοσιακά ουζερί ενώ όπου κι αν βρεθείτε, τα ρουθούνια σας θα γεμίσουν με τη μυρωδιά του φρεσκοψημένου ψωμιού και της γλυκιάς μπουγάτσας από τους πολλούς φούρνους της πόλης.

Περπατήστε μέχρι την παραδοσιακή αγορά “Καπάνι”, όπου η μυρωδιά των κάθε λογής μπαχαριών που νοστιμίζουν τα γευστικότατα πιάτα της πόλης, θα φέρει στο μυαλό σας μνήμες από την “πολίτικη κουζίνα”.

INFO: Το κουλούρι, σήμα κατατεθέν της Θεσσαλονίκης, που με τη μυρωδιά του ευεργετικού του σουσαμιού ξυπνάει ολόκληρη η πόλη, χρονολογείται από τα βυζαντινά χρόνια. Η λέξη κουλούρι προέρχεται από τη βυζαντινή λέξη «κολλίκιον», που αναφέρεται σε πολλά βυζαντινά κείμενα. Αναφορές για την παραγωγή και διάθεσή του εμφανίζονται κυρίως στην Κωνσταντινούπολη και τη
Θεσσαλονίκη.

Τόσες γεύσεις, τόσες νοστιμιές, πειρασμός και πρόκληση μαζί. Η κουζίνα της Θεσσαλονίκης, επηρεασμένη από τη μικρασιατική φημίζεται για τη νοστιμιά,την ποικιλία της και το δέσιμο των παραδοσιακών γεύσεων με τις σύγχρονες παραλλαγές τους. Φρέσκα τοπικά προϊόντα της γης, βουβαλίσιο γάλα και κρέας, ψάρια και θαλασσινά, βότανα και μπαχαρικά δημιουργούν την απόλυτη γαστρονομική εμπειρία.

Ξεκινήστε το πρωινό σας με το αγαπημένο κουλούρι, μπουγάτσα με κρέμα,τυρί, κιμά ή σπανάκι, λουκουμάδες με μέλι και κανέλα και μυρωδάτο τσουρέκι. Για μεσημέρι επιλέξτε πιάτα με φρέσκα ψάρια και θαλασσινά στην Άνω Πόλη, διαφορετικά υπάρχουν πολλά ουζερί και μέρη για φαγητό στα Λαδάδικα, στην πλατεία Αριστοτέλους και αλλού. Μην πάτε
κατευθείαν στο κυρίως πιάτο αν δεν δοκιμάσετε τους ξεχωριστούς μεζέδες, όπως το μπουγιουρντί – ψημένα τυριά με ντομάτα, πιπεριά και μπούκοβο και τις πίτες με το ποντιακό φύλλο περέκ.
Για γλυκό, η ποικιλία εξίσου μεγάλη: τρίγωνα πανοράματος, καζάν ντιπί με βουβαλίσιο γάλα καθώς επίσης το Ισλί, παραδοσιακό Μικρασιάτικο γλυκό με καρύδια και μυρωδικά και το παραδοσιακό παγωτό ντοντουρμάς, γεύση που αναβιώνει από τα πολλά σύγχρονα παγωτατζίδικα της πόλης. Τους ξενύχτηδες περιμένει πατσάς με σκορδοστούμπι και μπούκοβο, με παράδοση περίπου εξήντα χρόνων. Παλαιότερα στη Θεσσαλονίκη υπήρχαν πολλά πατσατσίδικα, κυρίως κατά μήκος της Εγνατίας ενώ σήμερα έχουν μείνει ελάχιστα.

INFO: Μπουγάτσα ονομάζεται το φύλλο με το οποίο παρασκευάζεται το γνωστό και λατρεμένο αυτό έδεσμα και σερβίρεται με διάφορες γεμίσεις: κρέμα και σοκολάτα στην γλυκιά του εκδοχή, τυρί, κιμάς, σπανάκι στην πιο αλμυρή. Τη συνταγή έφεραν μαζί τους οι Έλληνες πρόσφυγες της Μικράς Ασίας και διαδόθηκε κυρίως στη Θεσσαλονίκη και στις Σέρρες.

Το Φθινόπωρο στη Θεσσαλονίκη είναι πλούσιο σε εκδηλώσεις και φεστιβάλ. Η Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης τον Σεπτέμβριο, το Φεστιβάλ των Δημητρίων έως τα μέσα Οκτωβρίου, το
Φεστιβάλ Κινηματογράφου και η τουριστική έκθεση Philoxenia τον Νοέμβριο. Αν μείνετε περισσότερες ημέρες στη Θεσσαλονίκη, αξίζει να οργανώσετε τις εξορμήσεις σας στις γύρω περιοχές.
Εξορμήσεις στα κοντινά επισκέψιμα οινοποιεία της Επανομής και του Βερτίσκου. Δείτε από κοντά την καλλιέργεια και φροντίδα του σταφυλιού που το Σεπτέμβριο έχει την τιμητική του και δοκιμάστε μερικά από τα πολυβραβευμένα κρασιά της Βορείου Ελλάδος. Θρησκευτικές εξορμήσεις στα μέρη που επισκέφθηκε και κήρυξε ο Απόστολος Παύλος, μεταφέροντας το λόγο του Θεού,
στη Θεσσαλονίκη, στους Φιλίππους, στη Βέροια. Ιστορικές εξορμήσεις στις Αίγες (Βεργίνα), την αρχαία πρωτεύουσα της Μακεδονίας αλλά και νοτιότερα στο Σπήλαιο των Πετραλώνων
στη Χαλκιδική, με προϊστορικά ευρήματα. Εξερευνήστε την ένδοξη ιστορία της, από τους μακεδονικούς αγώνες, τους Βαλκανικούς και Παγκόσμιους Πολέμους, στα πολεμικά μουσεία και τα στρατιωτικά της κοιμητήρια. Αν είστε λάτρης της φύσης τότε οιυδροβιότοποι Αγγελοχωρίου, Δέλτα Αξιού και Αλιάκμονα προσφέρονται για παρατήρηση πουλιών. Στη λίμνη Κερκίνη, θα βρείτε εκτός από σπάνια πουλιά, νεροβούβαλους, ήσυχα χωριουδάκια και παραλίμνια δάση.

INFO: Στην περιοχή της Θεσσαλονίκης υπάρχουν στρατιωτικά κοιμητήρια συμμαχικών δυνάμεων κατά το Α’ και Β’ παγκόσμιο πόλεμο. Στη δυτική Θεσσαλονίκη, βρίσκεται η μεγαλύτερη νεκρόπολη των Βαλκανίων, το Ζεΐτενλικ, με είκοσι χιλιάδες και πλέον άψυχα σώματα στρατιωτών των συμμαχικών στρατευμάτων της Αντάντ. Επίσης, στο Δενδροπόταμο βρίσκεται το μοναδικό στην Ελλάδα Ινδικό Κοιμητήριο της Βρετανικής Κοινοπολιτείας, με Ινδούς στρατιώτες που πολέμησαν με τα βρετανικά στρατεύματα στο Μακεδονικό μέτωπο, στον Α’ παγκόσμιο πόλεμο.

Κρήνες της Άνω Πόλης Θεσσαλονίκης – Μικρά κτίσματα, αρχιτεκτονικά αριστουργήματα

Η Άνω Πόλη της Θεσσαλονίκης είναι αναμφισβήτητα μια περιοχή, που «μοσχοβολάει» ιστορία. Στάθηκε τυχερή, αφού σώθηκε από την καταστροφική πυρκαγιά του 1917, αλλά και επειδή η ρυμοτομία της δεν έχει αλλοιωθεί θυμίζοντας λαβύρινθο. Μάς μαγεύει και μάς ταξιδεύει πάντα μία βόλτα στα σοκάκια της, πόσο μάλλον αν ανακαλύψουμε σε αυτήν και μία σειρά από (εννέα) σωζόμενες από την εποχή της τουρκοκρατίας, κρήνες (βρύσες). Οι Τούρκοι έδιναν πολύ σημασία στο νερό, καθώς σύμφωνα με το Κοράνιο, θεωρούνταν θεάρεστη πράξη η κατασκευή μίας βρύσης
για να ξεδιψάει ο διαβάτης. Ο Μπέης μάλιστα φρόντιζε να αναγράφει το όνομά του στην μαρμάρινη πλάκα της για να μην τον ξεχάσει ο Αλλάχ. Οι κρήνες μπορεί αρχικά να σχηματίζονταν
από ένα κοίλωμα σκαμμένο στην πέτρα, αργότερα όμως εξελίχθηκαν σε μεγαλοπρεπή μνημεία. Η επιλογή του σημείου είχε σχέση με τους υπόγειους αγωγούς που διέσχιζαν την Άνω Πόλη από τα υδραγωγεία. Το κτίσμα συνήθως ήταν αυτοτελές, ορθογωνικού σχήματος και η εξωτερική επικάλυψη της στέγης επίπεδη ή δίρριχτη. Η πρόσοψη τους ήταν διακοσμημένη αρκετές φορές
και με φυτικά μοτίβα, γείσα και θυρίδες ενώ η γούρνα (σκάφη) συλλογής νερού κατασκευαζόταν από μάρμαρο ή πέτρα, υλικά από δεύτερη χρήση. Οι κρήνες της Άνω Πόλης αποτελούν
διατηρητέα μνημεία που χρειάζονται την φροντίδα μας. Ας τους χαρίσουμε μία επίσκεψη, θα μάς ταξιδέψουν στη σύγχρονη ιστορία μας. Στην οδό Ολυμπιάδος. Μία περιγραφή του
1591 αναφέρει ότι όπως σε κάθε συνοικία υπήρχε και από ένα τζαμί, σε κάθε δρόμο υπήρχε και από μία βρύση.

Στέλλα Ν. Ψύλλα
Αρχιτέκτων Μηχανικός Α.Π.Θ.