Παραδοσιακές γυναικείες φορεσιές της Μ.Ασίας 

Πέρασαν 100 χρόνια από τότε που σταμάτησε η καρδιά του ελληνισμού να “χτυπά” στη Μικρά Ασία. Από εκείνη τη μέρα του Αυγούστου 1922, όταν η αρχόντισσα της Ιωνίας, η Σμύρνη τυλιγόταν στις φλόγες και χιλιάδες Έλληνες, από τα παράλια της Μικράς Ασίας, άφηναν τα σπίτια τους για πάντα. 

Εκεί που για χιλιάδες χρόνια άνθισε ένας σημαντικός ελληνικός πολιτισμός, ο οποίος άντεξε σε κάθε εισβολή και απορρόφησε κάθε κατακτητή του. Εκεί που κάποτε κυκλοφορούσαν καλοντυμένοι άντρες και γυναίκες, με τις παραδοσιακές αλλά και τις ευρωπαϊκές φορεσιές τους. Στη Σμύρνη, σημαντικό εμπορικό και οικονομικό κέντρο της Ανατολικής Μεσογείου, καθώς και στα αστικά κέντρα των παραλίων, οι γυναίκες άφησαν από νωρίς – ήδη από το 19ο αιώνα, τις παραδοσιακές φορεσιές, που απέπνεαν ένα νησιώτικο αέρα για να παραδοθούν εξ ολοκλήρου στη φινέτσα της ευρωπαϊκής μόδας. Στις γύρω περιοχές, κυρίως στις αγροτικές, ωστόσο, η παράδοση κρατούσε για τα καλά. 

Οι γυναίκες της Ερυθραίας, που ανήκαν σε πιο λαϊκές τάξεις φορούσαν αστικά ρούχα, φτιαγμένα με υφάσματα αργαλειού και διατηρούσαν, παράλληλα, ορισμένα στοιχεία από παλαιότερες τοπικές ενδυμασίες. Η παραδοσιακή φορεσιά, με κάποιες παραλλαγές ανά περιοχή αποτελείτο σε γενικές γραμμές από το πουκάμισο, το πολκάκι – είδος ζακέτας ή σακακιού με μακριά μανίκια που κουμπώνει μπροστά και το μισοφούστανο – μακριά φαρδιά φούστα με κεντήματα ή φραμπαλά στον ποδόγυρο. Στο κεφάλι, οι μεγαλύτερες σε ηλικία φορούσαν μικρό φέσι ή ένα λεπτό βαμβακερό μαντίλι σε διάφορα χρώματα. Τα ρούχα τους τα στόλιζαν με μεταξωτά κοχάκια και πιτσίλια (δαντέλες της βελόνας), καθώς και πολύτιμα κοσμήματα. 

Στην περιοχή του Μελιού της Ερυθραίας, οι γυναίκες φορούσαν τη βράκα, η οποία έμοιαζε περισσότερο με εκείνη που φορούσαν οι γυναίκες της Λέσβου. Οι γυναίκες του Τσεσμέ φορούσαν υφασμάτινα, χαμηλά παπούτσια, κεντημένα με χρωματιστά νήματα. 

Η νυφική φορεσιά ήταν ραμμένη με ακριβά υφάσματα, κυρίως από μετάξι σε διάφορα χρώματα. Στη Σύλλη Ικονίου, οι νύφες φορούσαν το Ετέκτσε, μια εντυπωσιακή φορεσιά που θύμιζε κάτι από Βυζάντιο. Γύρω από τους γοφούς της νύφης τύλιγαν ένα τετράγωνο ύφασμα, την τσίπα και το έδεναν με ζώνη με περίτεχνη πόρπη. Στο κεφάλι φορούσαν το φέσι και γύρω του τύλιγαν τον τσεβρέ, ένα χρυσοκέντητο κεφαλομάντηλο. Επάνω στον τσεβρέ στερέωναν το πέπλο. Την ενδυμασία αυτή, χωρίς το πέπλο, τη φορούσαν οι παντρεμένες και σε επίσημες περιστάσεις. Οι ανύπαντρες, ως  επίσημο ένδυμα είχαν τα σαλβάρια, ωραία χρυσοκέντητα και ασημοκέντητα γιλέκα και στη μέση τους φορούσαν ένα μακρόστενο και φαρδύ ζωνάρι που το έδεναν με ένα κορδόνι με ωραίες φούντες. 

Οι αναφορές στις φορεσιές των γυναικών της Μικράς Ασίας δεν εξαντλούνται σε μερικές μόνο γραμμές. Οι γυναίκες φρόντιζαν ιδιαίτερα την εμφάνισή τους, από τα ρούχα τους έως την κόμμωσή τους και γι αυτό το μικρασιάτικο παραδοσιακό ένδυμα αποτελείται από πολλά διαφορετικά είδη και αξεσουάρ, ανάλογα με την κοινωνική θέση της γυναίκας αλλά και την περιοχή στην οποία ζούσε. 

Ευχαριστούμε την κυρία Σοφία (Φούλη) Καραγαβριηλίδου, επίτιμο μέλος του Μικρασιατικού Συλλόγου Νέας Ευκαρπίας Θεσσαλονίκης “ΟΥΣΑΚ” και εκπαιδεύτρια της χορευτικής ομάδας του Συλλόγου και τη λαογράφο, κα Σούλα Τόσκα Κάμπα για τις πληροφορίες που μας παρείχαν για τη σύνταξη αυτού του άρθρου.  

Στοιχεία αντλήθηκαν επίσης από: 

•  την ιστοσελίδα του Κέντρου Έρευνας και Μελέτης της Μικρασιατικής Ερυθραίας καθώς και  

• από άρθρα και ομιλίες του φιλολόγου και ερευνητή μικρασιατικών θεμάτων, κ. Θοδωρή Κοντάρα.  

Ετέκτσε – νυφική φορεσιά από τη Σύλλη Ικονίου.

Πηγή Φωτογραφίας: Θέατρο Ελληνικών Χορών “Δόρα Στράτου”