Η Δρ. Ελένη Παπαδοπούλου, διευθύντρια του Αρχαιολογικού Μουσείου Χανίων μιλάει στην ιστορικό Σοφία Παπασπηλιοπούλου και στο grtraveller.
Στο σύγχρονο κτίριο και στη μόνιμη συλλογή του Αρχαιολογικού Μουσείου Χανίων με ευρήματα από την Παλαιολιθική Εποχή έως και τους ρωμαϊκούς χρόνους μάς ξεναγεί η διευθύντριά του, Δρ Ελένη Παπαδοπούλου.
Η μόνιμη έκθεση εμπλουτίζεται με πιστές αναπαραστάσεις χώρων, εποπτικά μέσα, ψηφιακές προβολές, απτικά εκθέματα (αντίγραφα αρχαίων αντικειμένων) και λεζάντες σε γραφή Braille, καθώς και με ακουστική ξενάγηση.
Το Αρχαιολογικό Μουσείο Χανίων είναι από τα πιο σύγχρονα στην Ελλάδα και από τα πλέον νεότερα καθώς ξεκίνησε να λειτουργεί το 2022. Ποια είναι η ιστορία πίσω από τη δημιουργία του;
Η μακρά διαδρομή του Αρχαιολογικού Μουσείου Χανίων ξεκινά το 1899, όταν ψηφίζεται από το Ηγεμονικό Συμβούλιο της Κρητικής Πολιτείας η ίδρυσή του. Τότε, στην εκπνοή του 19ου αιώνα άρχισε να συγκροτείται η συλλογή αρχαίων αντικειμένων από ευρήματα προερχόμενα από ανασκαφές, δωρεές, εξαγορές και κατασχέσεις, η οποία αποτέλεσε τον πυρήνα του Αρχαιολογικού Μουσείου Χανίων.
Στη διάρκεια του 20ου αιώνα το μουσείο γνώρισε πολλές περιπέτειες, με μετακινήσεις, καταστροφές και λεηλασίες, ειδικά την περίοδο της γερμανικής κατοχής, μέχρι την εγκατάστασή του, το 1962, στο Καθολικό της ενετικής Μονής του Αγίου Φραγκίσκου. Εκεί, στην καρδιά της παλιάς πόλης Χανίων, για 58 χρόνια, αποτέλεσε την κιβωτό που διαφύλαξε, συντήρησε και πρόβαλε τον αρχαιολογικό πλούτο της χανιώτικης γης. Στις 13 Σεπτεμβρίου 2020, το Αρχαιολογικό Μουσείο Χανίων έκλεισε οριστικά τις πύλες του στον Άγιο Φραγκίσκο. Μετά από μια πολυκύμαντη πορεία στον χώρο και στον χρόνο, στενά συνυφασμένη με την ιστορία του τόπου που το ‘γέννησε’, βρήκε πλέον τη μόνιμη στέγη του στις νέες εγκαταστάσεις του στην ιστορική συνοικία της Χαλέπας.
Ποιες είναι οι καινοτομίες στον σχεδιασμό και την αρχιτεκτονική του κτιρίου του μουσείου, και πώς αυτές συμβάλλουν στην ενίσχυση της εμπειρίας του επισκέπτη και την παρουσίαση των εκθεμάτων;
Η συνολική αρχιτεκτονική πρόταση του Θεοφάνη Μπομπότη και των συνεργατών του ολοκληρώνεται μέσα από τη σύνθεση δύο διακριτών γραμμικών κτιρίων που αναδύονται από τη γη και στρέφονται προς το Κρητικό Πέλαγος. Πρόκειται για συμβολική αναφορά στα στοιχεία του πολιτισμού που βρίσκονται κάτω από την επιφάνεια της γης, αλλά συγχρόνως και μία βιοκλιματική επιλογή με την καλύτερη δυνατή προσαρμογή στο έντονα επικλινές οικόπεδο, καθώς το συνολικό κτίσμα είναι βυθισμένο περίπου κατά 50% στη γη.
Οι εκθεσιακές αίθουσες χαρακτηρίζονται για την αυστηρή γεωμετρία των όγκων τους. Με καθαρές επιφάνειες, λιτές και με μεγάλο ύψος, εξασφαλίζουν ένα ευρύχωρο εκθεσιακό και συγχρόνως δυναμικό περιβάλλον. Έτσι, ο επισκέπτης, μετά την είσοδό του στο Μουσείο, θα περιηγηθεί στις διαδοχικές αίθουσες, διαγράφοντας μια «κυκλική» πορεία για να καταλήξει στο σημείο από όπου ξεκίνησε. Το κτίριο είναι ένας δυναμικός, ανοιχτός, συνεχής και γαλήνιος χώρος μέσα στον πυκνό αστικό ιστό. Το εσωτερικό του παρέχει έναν ευρύχωρο εκθεσιακό χώρο και ένα φιλικό περιβάλλον για τους επισκέπτες. Επιλεγμένα ανοίγματα στη μόνιμη έκθεση επιτρέπουν στους επισκέπτες να βγουν από την περιήγηση και να χαλαρώσουν στα σημεία γύρω από το φωτεινό αίθριο, προτού συνεχίσουν την εξερεύνησή τους.
Ποιες σημαντικές εκθέσεις μπορεί να δει κανείς στο μουσείο και ποια η σημασία τους;
Ως κεντρικό Αρχαιολογικό Μουσείο στην πρωτεύουσα της περιφερειακής ενότητας φιλοξενεί στους εκθεσιακούς του χώρους περί τα 4.100 ευρήματα από όλες τις περιοχές των Χανίων και φυσικά τη νήσο Γαύδο, καλύπτοντας ευρύ χρονολογικό φάσμα από την Παλαιολιθική Εποχή έως τους ρωμαϊκούς χρόνους.
Οι αφηγηματικές κατευθύνσεις, μέσα από την παρουσίαση αντιπροσωπευτικών αντικειμένων, ξεδιπλώνουν τη μακρά πορεία στον χρόνο που διαπερνά τους προϊστορικούς οικισμούς και τις ιστορικές πόλεις των Χανίων, αναδεικνύοντας την κοινωνική και διοικητική οργάνωση, τη θρησκεία, την ψυχαγωγία, τον πόλεμο και το εμπόριο. Εκθέτουν συγχρόνως πτυχές της καθημερινής ζωής, αποτυπώνοντας τις ασχολίες, τις κατοικίες, τα έπιπλα, τα χρηστικά σκεύη, τα είδη καλλωπισμού, για να φθάσουν στα τελετουργικά έθιμα και τη στάση των ανθρώπων απέναντι στον θάνατο.
Για να επιτευχθούν οι παραπάνω στόχοι υπάρχουν αναλυτικά χρονολόγια, χάρτες με τις θέσεις όλων των αναφερόμενων τοπωνυμίων, δίγλωσσα (ελληνικά, αγγλικά) εποπτικά και ψηφιακά μέσα, και βέβαια αναπαραστάσεις-εγκαταστάσεις, που αποδίδουν σημαντικές όψεις του βίου κατά τους προϊστορικούς και ιστορικούς χρόνους.
Στην αίθουσα του ορόφου, εκτίθεται αξιόλογος αριθμός αντικειμένων της Συλλογής Κωνσταντίνου, Μαρίκας και Κυριάκου Μητσοτάκη, που χρονολογούνται από την 4η χιλιετία π.Χ. έως τον 3ο αιώνα μ.Χ. Η Συλλογή απαρτίζεται από αγγεία, ειδώλια, σφραγίδες, κοσμήματα, όπλα, εργαλεία και άλλα τέχνεργα κατασκευασμένα από ποικίλα υλικά, τα περισσότερα από τα οποία προέρχονται από την Κρήτη.
Ποια είναι η πιο συχνή αντίδραση των επισκεπτών όταν πρωτοεισέρχονται στο μουσείο και περιηγούνται στα εκθέματα;
Οι επισκέπτες εντυπωσιάζονται πρώτα από όλα από το ύψος και την ευρυχωρία του κτιρίου που σε συνδυασμό με τις λευκές επιφάνειες και το φυσικό φως του αιθρίου δημιουργούν ένα ιδιαίτερα φιλικό και ευχάριστο περιβάλλον. Στη συνέχεια εντός της έκθεσης δείχνουν μεγάλο ενδιαφέρον για τις αναπαραστάσεις-εγκαταστάσεις που μορφοποιούν στιγμές του αρχαίου ανθρώπινου βίου, αλλά και για τις ψηφιακές αφηγήσεις.
Έχουμε διαπιστώσει ότι ικανός αριθμός επισκεπτών παραμένει ακόμη και για τέσσερις ώρες στους χώρους του Μουσείου, κινούμενοι στις εκθεσιακές αίθουσες και στο αίθριο-χώρο ανάπαυσης, καθώς και στο Καφέ.
Γιατί κάποιος ταξιδιώτης, θεωρείτε, ότι αξίζει να επισκεφτεί το νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Χανίων;
Το Μουσείο δημιουργήθηκε για να αποτελεί όχι μόνον έναν χώρο μνήμης, αλλά έναν χώρο ανοιχτό και ασφαλή για τη γνώση, τον προβληματισμό, την έμπνευση, τη δημιουργικότητα, τη συμμετοχή και την ψυχαγωγία. Ένα πολιτιστικό τοπόσημο που ενσωματώνει τις αρχές της συμπεριληπτικότητας, της διαφορετικότητας, της ευεξίας και της βιωσιμότητας, και προωθεί τη σύνδεση μεταξύ τοπικών, εθνικών και διεθνών ακροατηρίων.
Η μόνιμη έκθεση βασίζεται σε μία δομημένη αφηγηματική διαδρομή με χωροχρονική και θεματική οργάνωση. Τα εναλλασσόμενα χρώματα και ο φωτισμός ενισχύουν την εμπειρία της επίσκεψης. Η αλληλεπίδραση οπτικών, ψηφιακών και κειμενικών μέσων δημιουργεί μια ελκυστική και εύκολα κατανοητή αφήγηση, ιδιαίτερα για τα παιδιά. Τα κείμενα είναι εύκολα αναγνώσιμα και κατανοητά. Τα μοναδικά και πολυδιάστατα αρχαία αντικείμενα (πέρα από τη χρησιμότητά τους ή τη συμβολική τους αξία) προσφέρουν πολυφωνικά αφηγήματα. Οι επισκέπτες είναι ταυτόχρονα συμμετέχοντες και “συν-ιδιοκτήτες” παλαιότερων γεγονότων (π.χ. το σπίτι του φιλάργυρου) και μπορούν να φανταστούν, να προβληματιστούν και να ανακαλύψουν την προσωπική ιστορία των ανθρώπων του παρελθόντος και, το σημαντικότερο, να συνδεθούν καλύτερα με τον άνθρωπο πίσω από τα αντικείμενα.
Τι είδους εκπαιδευτικά προγράμματα παρέχονται στο μουσείο και σε ποιες ηλικίες απευθύνονται;
Κάθε σχολική χρονιά δημιουργούνται εξατομικευμένα εκπαιδευτικά προγράμματα και διαλέξεις που προσφέρονται στους μαθητές εντελώς δωρεάν. Φυσικά, η εκπαιδευτική δραστηριότητα δεν πραγματοποιείται μόνο σε μία αίθουσα αλλά σε ολόκληρο τον μουσειακό χώρο.
Τα εκπαιδευτικά προγράμματα ξεκινούν από τη νηπιακή ηλικία, καλύπτουν όλες τις σχολικές βαθμίδες, ενώ έχουν γίνει εξειδικευμένα προγράμματα για ενήλικες, όπως σε συνεργασία με το Κέντρο Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων (ΚΕΘΕΑ).
Διοργανώνουμε επίσης προγράμματα επιμόρφωσης εκπαιδευτικών, ώστε οι εκπαιδευτικοί να μπορούν να αξιοποιήσουν οι ίδιοι τις δυνατότητες της έκθεσης.
Παράλληλα, διοργανώνουμε και προσφέρουμε δωρεάν, όλο τον χρόνο, πλήθος εκδηλώσεων στους εσωτερικούς και εξωτερικούς χώρους του Μουσείου, όπως συναυλίες, προβολές ταινιών, μαθήματα ευεξίας και ξεναγήσεις.
